صحبت از صرفه جویی مصرف انرژی، این روزها در بسیاری از رسانه‌ها، مباحث و مجامع مطرح است. از گرمایش جهانی گرفته تا روش‌های بهینه سازی مصرف انرژی خانه‌های قدیمی، توجهات بسیاری به این موضوع جلب شده است. اما اگر ساکن خانه‌ای قدیمی باشید، حتما می‌دانید که این کار، آنقدرها هم آسان نیست و احتمالا روزهای زمستانی زیادی را در تلاش برای گرم کردن خانه‌تان گذرانده‌اید و قبض‌های سر به فلک کشیده‌ای را برای مصرف برق و گاز خانه‌تان پرداخت کرده‌اید.
از آنجاییکه خانه‌های قدیمی ارزش معنوی و مادی زیادی دارند، بازسازی مجدد و انجام تغییرات ساختاری در آن‌ها، شاید در بسیاری مواقع امکان پذیر نباشد. اما می‌توان با برخی راهکارهای نسبتا ساده، مصرف انرژی آن‌ها را بهینه کرد. در این مطلب، برخی از روش‌های بهینه سازی مصرف انرژی خانه‌های قدیمی را گردآوری کرده‌ایم.
چرا خانه‌های قدیمی از نظر مصرف انرژی بهینه نیستند؟
خانه‌هایی که حدودا بیشتر از ۱۵ سال از عمرشان می‌گذرد، معمولا از نظر بهینگیِ انرژی، اصولی ساخته نشده‌اند. به این معنی که لوازم و اتصالاتی در آن‌ها نصب شده است که موجب صرفه جویی در مصرف انرژی نمی‌شوند، دیوارهایشان عایق بندی شده نیست و پنجره‌هایشان اغلب تک جداره هستند. همه این ویژگی‌ها می‌توانند منجر به بازدهی انرژی بسیار پایین شوند.
اما آیا می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟ ما توصیه می‌کنیم برای افزایش بازدهی انرژی در خانه خود، ابتدا مناطق کلیدی هدررفت انرژی را مد نظر قرار دهید. مناطق کلیدی شامل پنجره‌ها، دیوارها، درها و سقف‌ها خواهد بود. بعد از بهینه سازی این مناطق، می‌توانید به سراغ مصرف انرژی وسایل موجود در خانه مانند اجاق گاز، لوازم برقی و تجهیزات روشنایی بروید.
ممیزی انرژی برای خانه‌های قدیمی
در اولین قدم، برای تشخیص مناطق کلیدی در خانه‌های قدیمی می‌توانید ممیزی انرژی انجام دهید و نقاط از دست رفتن یا داخل شدن گرما و یا سایر انرژی‌ها در ساختمان را شناسایی کنید. برای انجام این ممیزی می‌توانید با شرکت‌های متخصص و تامین کننده انرژی تماس بگیرید.
ممیزی انرژی با ثبت میزان مصرف انرژی در ساختمان (از طریق قبض‌های برق و انرژی، سن و نوع سیستم‌های مکانیکی و وسایل برقی بزرگ، تعداد ساکنین و الگوی مصرف انرژی) آغاز می‌شود و سپس با بازرسی فیزیکی ساختمان از طریق دو آزمایش تکمیل می‌شود.
- در آزمایش اول، بازرس یک فن را به یکی از درها متصل می‌کند. سپس در حالی که فن هوا را از خانه بیرون می‌کشد، بازرس با استفاده از یک ابزار تولیدکننده دود مصنوعی به دنبال نشت هوا می‌گردد.
- در آزمایش دوم بازرس ساختمان را با یک دوربین مادون قرمز که تصاویر حرارتی تولید می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد. رنگ‌های کارتونیِ این تصاویر، شرایط نسبی را نشان می‌دهد، برای مثال پنجره‌های “گرم” مایل به زرد که نشان دهنده نشتی گرما هستند و یا دیوارهای آبی و قرمز که عایق‌بندی ناکامل را نشان می‌دهند. بهتر است بدانید هیچ جایگزینی ارزانی برای یک ممیزی انرژی حرفه‌ای وجود ندارد، اما برای اینکه یک ایده اولیه از شرایط خانه خود داشته باشید، خودتان می‌توانید با استفاده از دود کبریت در برخی نقاط محل نشتی را پیدا کنید. همچنین هر نقطه‌ای از خانه که بتوانید یک اسکناس را بین پنجره و دیوار قرار دهید، یک محل نشتی انرژی محسوب می‌شود.
پس از مشخص شدن مناطق هدر رفتن انرژی، می‌توانید شروع کنید و بسته به شرایط، یکی از اقدامات زیر را برای بهینه سازی مصرف انرژی انجام دهید.
سیستم‌های مکانیکی گرمایش و سرمایش را به روز کنید
یکی از مقرون به صرفه‌ترین و ملایم‌ترین اقداماتی که در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی می‌توانید انجام دهید، این است که به سادگی سیستم‌های تهویه، سرمایش و گرمایش خانه خود را دائما بررسی کرده و به خوبی نگهداری کنید.
برای مثال، فیلترهای هوای اشباع شده سیستم تهویه هوای خانه را در زمان مناسب تعویض کنید و بررسی‌های سالیانه برای اطمینان از کارایی درست موتور سیستم را حتما انجام دهید. همچنین تمام کانال‌های هوا را برای نشتی بررسی کنید. نشتی کانال‌های هوا می‌تواند باعث هدر رفتن ۲۰ درصدی انرژی باشند.
در سیستم‌های بخار و آب گرم هم دریچه‌های هوای معیوب را جایگزین کرده، دیگ‌های بخار را در فواصل زمانی توصیه شده بررسی و تمیز و در صورت نیاز رادیاتورها را هواگیری کنید. البته بنا به نیاز خانه، ممکن است لازم باشد برخی از تجهیزات و تاسیسات خانه قدیمی خود را برای بهینگی بیشتر تعویض کنید.
پنجره‌های خانه را تعویض کنید
آیا می‌دانید حدود ۴۰٪ گرمای خانه شما، از طریق پنجره‌های دارای عایق ضعیف یا تک جداره هدر می‌رود؟ هدر رفتن چنین مقدار قابل توجهی از گرما، قطعا تاثیر قابل توجهی بر هزینه قبض انرژی شما خواهد داشت. شما می‌توانید به سادگی با تعویض پنجره‌های خانه با مدل‌های دو جداره و بهینه، باعث کاهش چشمگیر هدررفت گرمای خانه شوید.
اگر پنجره‌های فعلی خانه دو جداره نیستند، دیگر فرقی نمی‌کند چقدر زیبا یا با کیفیت باشند. ممکن است پنجره‌های فعلی خانه شما، قدیمی و خاص اما تک جداره باشند، در این صورت قطعا از نظر مصرف انرژی به صرفه نخواهند بود. استفاده از پنجره دو جداره، یکی از مهم‌ترین اصول بهینگی مصرف انرژی ساختمان است. البته پنجره‌های دوجداره، مزایای دیگری را هم به همراه دارند:
- بهره‌وری انرژی
- کاهش آلودگی صوتی
- افزایش امنیت
- زیبایی ظاهری
- هزینه‌های انرژی ارزان‌تر
- دمای مطبوع‌تر خانه
- گرد و خاک کمتر در خانه
- افزایش ارزش خانه
تنوع گسترده‌ای از پنجره‌های دوجداره در بازار وجود دارد. کافی‌ست با چند شرکت متخصص در این زمینه تماس گرفته و مشورت کنید. همچنین می‌توانید برای اطلاعات بیشتر مطلب “انواع پنجره دوجداره و مزایا و معایب هرکدام” را مطالعه کنید.
البته به خاطر داشته باشید که اگر در آپارتمان یا مجتمعی بزرگ زندگی می‌کنید، قبل از انجام هر اقدامی برای تعویض پنجره‌ها، این موضوع را با مدیریت ساختمان خود هماهنگ کنید. (در بعضی مجتمع‌ها، بر اساس آیین نامه ساختمانی و برای جلوگیری از تخریب نمای ساختمان، اموری مانند تعویض پنجره‌ها، در هماهنگی با سایر واحدها انجام می‌گیرد.)
نشانه‌های عدم بهینگی پنجره‌های شما
علاوه بر مشکلات مربوط به راندمان انرژی، دلایل زیادی برای تعویض پنجره‌ها در خانه‌های قدیمی وجود دارد. اگر هر کدام از علائم زیر را مشاهده کردید، بهتر است به فکر تعویض پنجره‌هایتان باشید.
پنجره‌ها آسیب دیده یا تغییر شکل داده‌اند
مهم نیست که پنجره‌های خانه قدیمی شما چقدر زیبا به نظر برسند، اگر آن‌ها آسیب دیده یا تغییر شکل داده‌اند، ممکن است بیشتر از زیبایی، موجب صدمه به خانه شما شوند. بنابراین توصیه می‌کنیم در این صورت به جای تلاش برای تعمیر (و تشدید احتمالی مشکل) پنجره آسیب دیده را تعویض کنید.
شرایط آب و هوایی محل زندگی‌تان سخت است
در برخی از شهرها، عوامل محیطی می‌توانند باعث خرابی پنجره‌های ساختمان‌ها شوند. اگر خانه شما به طور مرتب در معرض رطوبت، نمک دریا، وزش باد ساحلی یا باران شدید است، مهم است که به محض بروز علائم آسیب‌دیدگی، آن‌ها را تعویض کنید.
قاب‌های پوسیده و پنجره‌های دارای نشتی
یکی از رایج‌ترین نشانه‌هایی که به شما می‌گوید پنجره‌هایتان نیاز به تعویض دارد، پوسیدگی قاب‌های پنجره است. اگر متوجه شدید که قاب‌های پنجره‌ها دارای پوسیدگی هستند و پس از هر بار بارندگی، از آن‌ها آب به داخل نشت می‌کند، به فکر تعویض‌شان باشید. از خودتان چند سوال بپرسید. آیا پنجره‌هایتان موقع وزش باد، می‌لرزند؟ آیا وقتی آن‌ها را می‌بندید، به قاب می‌چسبند؟ آیا در هوای سرد بخار می‌گیرند؟ اگر پنجره‌های شما هر کدام از این علائم را نشان می‌دهند، از نظر مصرف انرژی بهینه نیستند.
درزها و شکاف‌های خانه را بپوشانید
معمولا بیشتر ساکنین خانه‌های قدیمی می‌دانند که در دیوارها، اطراف پنجره‌ها و سقف این خانه‌ها، شکاف‌ها و درزهای بی‌شماری وجود دارد. اما آنچه که این افراد نمی‌دانند این است که پوشاندن و بستن این درزها، تاثیر زیادی در مصرف انرژی می‌گذارد، تاثیری در حد صرفه جویی ۵۰ درصدی مصرف انرژی!
خوشبختانه، مدیریت این شکاف‌ها کار آسانی است. خانه را بررسی کنید و هرگونه شکاف و درزی را با بتونه مهر و موم کنید. معمولا اطراف شومینه، پریزها، پنجره‌ها و مکان‌های عبور لوله‌های آب، مستعدترین نقاط برای ایجاد شکاف و ترک هستند.
همچنین در صورتی که از شومینه خانه استفاده نمی‌کنید، دریچه آن را کاملا مسدود کنید زیرا حدودا ۴ درصد گرمای خانه از این طریق هدر می‌رود.
سقف خانه را عایق‌کاری کنید
حدودا یک چهارم گرمای خانه از سقف عایق نشده هدر می‌رود، اما اصلاح این مشکل با عایق‌بندی کاری نسبتا آسان است. قیرگونی یکی از راه‌های نسبتا ارزان عایق کاری ساختمان است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مطلب “بررسی معایب و مزایای قیرگونی” را مطالعه کنید.
چراغ‌های سنتی را با لامپ‌های LED تعویض کنید
یکی دیگر از روش‌های آسان بهینه سازی مصرف انرژی خانه‌های قدیمی، جایگزینی لامپ‌های معمولی با لامپ LED است که به طور متوسط ۲۵۰۰۰ ساعت طول عمر دارند و می‌تواند به سرعت مصرف برق را کاهش دهند. لامپ‌های LED قیمت کمی ندارند، اما مبلغ صرفه جویی شده در قبض‌های برق معمولاً این هزینه را جبران می‌کند.
سخن آخر
طبیعتا راهکارهایی مانند تهیه لوازم برقی با کمترین میزان مصرف انرژی، استفاده از لوازم برقی در ساعات غیر اوج مصرف و پوشیدن لباس بیشتر به جای افزایش دمای خانه در زمستان، می‌توانند برای ساکنین تمام منازل، فارغ از نوساز یا قدیمی‌ساز بودن مفید باشند. اما روش‌های بهینه سازی مصرف انرژی که در این مقاله ذکر شدند، راهکارهایی هستند که می‌توانند در عین در برداشتن هزینه‌های نسبتا کم، خانه‌های قدیمی را به روز کرده و مصرف انرژی‌شان را کاهش دهند.
