داشتن حیوانات خانگی در سال‌های اخیر، به‌ویژه در ایران، رواج بسیاری یافته و این امر موجب شده که پرسش در باب بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی باری دیگر به پرسشی اساسی مبدل شود و توجهات بیش‌تری را نسبت به پیش‌تر به خود جلب کند. آیا حیوانات خانگی می‌توانند انسان را بیمار سازند؟ آیا بیماری یا بیماری‌هایی وجود دارند که از این حیوانات به انسان منتقل شوند؟ پاسخ این پرسش‌ها «بله» است. اما صرف یک «بله‌گفتن» نمی‌تواند پاسخی کافی به پرسنده‌‌ی این پرسش‌ها باشد.
در ادامه با استادکار همراه باشید تا ببینیم چه بیماری‌هایی، در تحت چه شرایطی و چگونه از حیوانات خانگی به انسان منتقل می‌شوند و آیا راه برای پیشگیری از این بیماری‌ها باز است یا خیر؟
مقدمه در باب بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی
به بیماری‌هایی که از طریق حیوانات اهلی و البته حیوانات خانگی به انسان منتقل می‌شوند بیماری‌های زئونوز گفته می‌شود. بیماری‌های زئونوز پدیده‌ی جدیدی نیستند، بل سده‌ها و دهه‌هاست که این بیماری‌ها وجود دارند و از طرق مختلف انسان را درگیر می‌سازند؛ اما نکته‌ای که در باب این بیماری‌ها باید در نظر داشت این است که بیماری‌های زئونوز بیماری‌های زیادی نیستند و همچنین خطر ابتلای انسان به این بیماری‌ها نیز زیاد نیست.
بنابراین اگر صرفاً قصدمان آن باشد که نگهداری از حیوانات خانگی را بر حسب خطرات ناشی از بیماری‌ها مورد سنجش و ارزیابی قرار دهیم، می‌باید به‌صراحت بر این نکته تأکید داشته باشیم که بیماری‌های زئونوز آن‌چنان زیاد نیستند و خطر ابتلای‌شان نیز خیلی زیاد نیست که مانعی برای نگهداری از حیوانات خانگی باشند؛ اما این‌که نگهداری از حیوانات خانگی امری اخلاقی است یا خیر و بسیاری موارد این قبیل موضوعاتی اند که به‌هنگام تصمیم برای نگهداری از حیوانات خانگی می‌باید مورد بررسی قرار گیرند.
اما در عین آن که در شرایط استاندارد خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از حیوانات خانگی زیاد نیست، کودکان، زنان باردار، افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، بیماران و افراد بالای ۶۵ سال باید بسیار بیشتر از سایر انسان‌ها مواظب باشند، چراکه احتمال ابتلای این افراد به بیماری‌های زئونوز بیش از سایر افراد است.
بیشتر بدانید بهترین نژاد سگ خانگی
شایع‌ترین بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی
حال که از مقدمه فارغ شدیم، نوبت به آن رسیده که به همراه یک‌دیگر ببینیم شایع‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند از حیوانات خانگی به انسان‌ها منتقل شوند کدام اند؟
۱- درماتوتیفوز یا قارچ پوستی (گربه و سگ)
درماتوتیفوز یا قارچ پوستی یک بیماری پوستی است که از طریق تماس حیوان با حیوان و یا حیوان با انسان از حیوان به حیوان و از حیوان به انسان منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند از طریق لمس یک شئ آلوده به قارچ نیز منتقل شود. افراد مبتلا به این بیماری در پوست خود شاهد راش‌هایی فلس‌مانند، قرمز، مدور و خارش‌دار می‌شوند. علائم این بیماری خیلی واضح نیستند اما در کل بچه‌گربه‌ها و توله‌سگ‌ها بیش از سایر حیوانات به این بیماری مبتلا می‌شوند و بنابراین تماس انسان با این حیوانات در صورت ابتلای آن‌ها به این بیماری همراه خواهد بود با انتقال قارچ از حیوانات به انسان.
۲- کمپیلوباکتر (گربه و سگ)
این بیماری ناشی از باکتری‌ای با همین نام است و عمدتاً از گربه و سگ به انسان منتقل می‌شود. عمده‌ترین علت ابتلای انسان به این بیماری تماس با مدفوع گربه و سگ است. شایع‌ترین علامت این بیماری چه در انسان و چه در حیوان اسهال است، اما این اسهال در انسان همراه است با تب و درد شکم.
برای درمان این بیماری در انسان نیازی به اقدام خاصی نیست، چرا که علائم معمولاً پس از یک هفته از بین می‌روند؛ اما بهتر است برای درمان این بیماری در حیوانات حتماً به دامپزشک مراجعه شود.
۳- بیماری چنگ گربه (گربه)
بیماری چنگ گربه با خراش گربه بیماری‌ای است که از خراش گربه روی بدن انسان و یا از لیسیدن زخم انسان توسط گربه ایجاد می‌شود. حدود نیمی از گربه‌ها ناقل این عفونت به انسان هستند، بنابراین تا جای امکان باید از لیسیده‌شدن زخم توسط گربه‌ها و همچنین چنگ گربه روی بدن جلوگیری کرد.
۴- توکسوپلاسموز (گربه)
توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی است که عمدتاً از گربه به انسان منتقل می‌شود. خطرناک‌ترین وضعیتی که این بیماری می‌تواند ایجاد کند این است که یک زن باردار به آن مبتلا شود. در صورت ابتلای زنان باردار به این انگل، خطر آن که مشکلات بینایی برای نوزاد به وجود آیند زیاد خواهد بود. گربه‌ها با خوردن موجودات کوچک به این انگل مبتلا می‌شوند. ابتلای انسان، به غیر از خانم‌های باردار، به این بیماری خطر خاصی در پی ندارد. عمده‌ترین راه انتقال این انگل به انسان نیز برخورد عمدی یا سهوی دست انسان به مدفوع گربه و سپس نشستن و ضدعفونی‌نکردن دست پس از این برخورد است.
۵- اشریشیا کلی (گاو و گوسفند)
اشریشیا کلی یا E.Coli باکتری‌ای است که عمدتاً در روده‌ی جانوران خون‌گرم از جمله انسان وجود دارد و در اغلب موارد بی‌خطر است، اما گاهی برخی از انواع این باکتری از جمله E.Coli 157 می‌توانند سبب‌ساز عفونت شوند. علائم ابتلا به عفونت اشریشیا کلی عبارت اند از: اسهال، گرفتگی‌های شکمی، تب، تهوع و استفراغ.
این باکتری در کودکان ممکن است مشکلات شدیدتری از جمله نارسایی کلیوی و در مواردی حتی مرگ را در پی داشته باشد. این باکتری از پوست و خز حیواناتی مانند گوسفند، بز، گوزن و گاو به انسان منتقل می‌شود، بنابراین کسانی که در منزل از گوسفند و بز و گاو برخوردار هستند باید مراقب این بیماری باشند.
۶- سالمونلا (دوزیستان و خزندگان)
ششمین بیماری از فهرست بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی اختصاص دارد به یک بیماری تقریباً فراگیر به نام سالمونلا. پیشگیری از این بیماری برای کسانی که در منزل از لاک‌پشت نگهداری می‌کنند ضرورت دارد، زیرا این باکتری در میان حیوانات عمدتاً از طریق لاک‌پشت به انسان منتقل می‌شود. جالب است بدانید که بخش اعظمی از کسانی که به عفونت سالمونلا مبتلا می‌شوند نه از طریق حیوانات بل از طریق مصرف مواد غذایی آلوده به این باکتری خصوصاً تخم مرغ به آن دچار می‌شوند.
مهم‌ترین علائم سالمونلا در انسان تهوع، دردهای شکمی و اسهال اند که خوشبختانه در اکثر موارد این علائم بدون داروی خاصی در طی چند روز از بین می‌روند، اما در صورتی که اسهال در فرد مبتلا شدید باشد نیاز به مراقبت‌های پزشکی است.
۷- هاری (سگ و گربه)
گاز گرفتگی توسط سگ همواره و در تمامی شرایط خطرناک نیست، اما در برخی موارد ممکن است با بیماری هاری همراه باشد و بنابراین نباید به هیچ عنوان آن را نادیده گرفت. گربه‌ها و سگ‌ها از جمله حیوانات خانگی هستند که ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. هاری به شدت کشنده است و در صورت ابتلای انسان به آن خطر مرگ بسیار زیاد خواهد بود. سگ‌ها با ابتلا به این بیماری به‌شدت حالت تهاجمی می‌گیرند و اضطراب‌شان زیاد می‌شود.
از جمله علائم هاری در انسان می‌توان به حساسیت به نور، ترشح زیاد بزاق، مشکل در بلع و گلودرد اشاره داشت. در صورت گازگرفتگی توسط سگ در هر شرایطی باید به پزشک مراجعه کنید. البته هاری بیماری نادری است و احتمال ابتلا به آن در ایران زیاد نیست.
پیشگیری از ابتلا به بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی
در بالا و در هنگام بحث در مورد هر یک از بیماری‌ها در مورد پیشگیری از آن‌ها نیز نکاتی گفته شد، اما نیست به طور کلی نیز مروری بر کارهایی که می‌توانند برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها مفید باشند داشته باشیم:
۱- پس از تماس با هر نوع حیوان دستان خود را بشویید. در آغوش‌گرفتن، بوسیدن و هر نوع تماس با حیوانات، خصوصاً حیوانات غریبه، باید با احتیاط صورت گیرد.
۲- همواره مواظب باشید و اجازه ندهید که دست‌تان با مدفوع حیوانات تماس داشته باشد. در صورت تماس با مدفوع حیوانات خیلی سریع دستانتان را با دقت و چند بار بشویید.
۳- به وضعیت سلامت حیوان خانگی خود اهمیت دهید.
۴- بهداشت و شستشوی حیوانات خانگی را نیز مدنظر داشته باشید.
سخن آخر
بحث در باب این بیماری‌ها به عنوان بیماری های مشترک انسان و حیوانات خانگی به هیچ عنوان به معنای تشویق به عدم نگهداری از حیوانات نیست، چراکه احتمال ابتلا به این بیماری‌ها خیلی زیاد نیست. اما در کل باید با آگاهی بیش‌تری با حیوانات در تماس باشید و از بروز این بیماری‌ها پیشگیری کنید.
منبع: healthline
دامپزشکی در محل (این خدمت موقتا غیرفعال است)
- ✔دامپزشکی حیوانات خانگی و کوچک
- ✔دامپزشکی گربه و سگ
- ✔دامپزشکی پرندگان زینتی
- ✔اصلاح مو و شستشوی حیوانات خانگی
