علیرغم اینکه ماشینها در زمینهی تولید انواع کفپوش سنتی از جمله فرش نیز موفق بودهاند و کارخانههای بافت فرش توانستهاند انواع متنوع فرش را تولید نموده و به بازار عرضه کنند، فرشهای دستباف هنوز هم طرفداران و متقاضیان خود را دارند و با وجود قیمت بسیار بالاتر این نوع فرش نسبت به فرشهای ماشینی، باز هم بسیاری از افراد ترجیح میدهند تا از اصالت، هنر و دوام فرشهای دستباف به عنوان کفپوش منزل خود بهره ببرند. همانطور که گفتیم قیمت فرشهای دستباف نسبت به فرشهای ماشینی بسیار زیاد است، گذشته از این بسیاری از فرشهای دستباف به عنوان نوعی اثر هنری یا میراثی با ارزش شناخته میشوند و در نتیجه هنگام شستشو نیاز به مراقبت دوچندان دارند. به همین دلیل در این نوشته بر آن شدیم تا به نکات ضروری برای شستشوی فرش دستباف اشاره داشته باشیم.
در ادامه مرحله به مرحله با نحوهی شستشوی فرش دستباف با شما همراه خواهیم بود. پس از آن شستشوی فرش دستباف با استفاده از شامپو فرش را نیز مدنظر قرار داده و بحثی مفصل در مورد آن خواهیم داشت. در انتهای نوشتار نیز نگاهی خواهیم داشت به یک سری نکتهی کاربردی در راستای شستشوی فرش دستباف.
در صورتی که خواهان آن هستید که با نحوهی صحیح شستشوی فرش دستباف آشنا شوید و یا نکات و موارد بیشتری در این باب بدانید، این نوشتار برای شماست. بنابراین تا انتهای این نوشتار با ما همراه باشید.
شستشوی فرش دستباف به صورت اساسی در منزل
۱- پیش از آغاز شستشوی فرش دستباف ابتدا لازم است تا مواد ریز و درشت موجود در سطح فرش را از آن بزدایید. به این منظور با استفاده از جاروبرقی یا جاروی دستی ابتدا سطح رویی و سپس سطح زیرین فرش را با دقت جارو کنید. توصیه میشود در صورتیکه روی فرش اثری از هر نوع لکهای مشاهده میکنید که احتمال میدهید با شستشوی معمولی قابل برطرف شدن نیستند، پیش از آغاز شستشوی فرش دستباف آن لکه را، طبق دستورالعمل پاک کردن لکههای مختلف از روی فرش دستباف که در همین نوشته به آنها اشاره خواهیم داشت، پاک کنید.
۲- پیش از انتقال فرش به حیاط، پارکینگ یا هر محیطی که آن را برای شستشوی فرش دستباف انتخاب کردهاید، سطح مورد نظر را با دقت جارو کنید و با استفاده از آب به خوبی آبکشی کنید تا مطمئن شوید که روی آن سطح، مواد تیزی مانند خرده شیشه یا خرده سنگهای نوکتیز که میتوانند به فرش آسیب برسانند وجود نداشته باشند. دقت داشته باشید که سطوح سیمانی، سنگی، موزاییکی و … که دارای مقداری شیب هستند، بهترین سطوح برای شستشوی فرش دستباف هستند. فرشهای دستباف هرگز نباید روی سطوح آهکی، خاکی و گچی شسته شده یا حتی روی این سطوح پهن شوند، چرا که این مواد میتوانند به بافت فرش آسیب برسانند. شیبدار بودن سطح از این بابت حائز اهمیت است که باعث خروج سریعتر آب از فرش شده و از خیس ماندن فرش برای مدت طولانی، که ممکن است باعث تداخل رنگهای فرش شود، جلوگیری میکند.
۳- در این مرحله با استفاده از شیلنگ آبی که ترجیحاً دارای سرشیلنگ مشابه دوش باشد، سطح رویی و زیرین فرش را با آب ولرم کاملاً خیس کنید. توجه کنید که هرگز از آب داغ برای شستشوی فرش دستباف استفاده نکنید. یکی از مهمترین نکات در این مرحله اقدام به آغاز شستشوی فرش بلافاصله پس از خیس کردن آن است، چرا که خیس ماندن فرش در این حالت به مدت طولانی، احتمال رنگ پس دادن فرش را به دنبال دارد.
۴- مقداری از شویندهی مناسب را داخل یک ظرف ریخته و با استفاده از آب به آن حالتی کفمانند بدهید. بهترین شوینده برای شستن فرش دستباف خود استفاده کنید، شامپو فرش است. اما میتوان از شویندههای دیگری مانند پودر شستشوی دستی لباس، مایع ظرفشویی، شامپوهای ملایم و … نیز استفاده کرد. به طور کلی استفاده از شویندههای قوی برای این کار به هیچ وجه توصیه نمیشود. علاوه بر این لازم است تا حتماً شویندهها را به طریق گفته شده با آب ترکیب کرده و سپس از آنها استفاده کرد. استفادهی مستقیم از این شویندهها، خصوصاً شویندههای پودری، روی فرش میتواند باعث آسیب دیدن آن شود.
۵- پیش از آغاز کار با شوینده ابتدا برس یا اسنفجی را آغشته به شویندهای که آماده کردهاید، نموده و روی قسمت کوچکی از گوشهی فرش بکشید. مدتی صبر کنید تا از عدم تداخل رنگهای فرش بر اثر استفاده از این شوینده اطمینان حاصل نمایید. برخی از فرشهای دستباف خصوصاً در اولین نوبت شستشو پس از بافت، رنگ پس میدهند و این اتفاق ممکن است باعث رنگی شدن قسمتهای روشن فرش شود. چنانچه احساس کردید که فرش به اسنفج یا برس و یا به قسمتهای جانبی سطحی که روی آن از مادهی شوینده استفاده کردهاید، رنگ پس میدهد، بهتر است تا شستشوی آن را به مرکز تخصصی شستشوی فرش دستباف بسپارید.
۶- چنانچه در مرحلهی قبل فرش رنگ پس نداد و تأثیر شوینده نیز قابل قبول بود، در مرحلهی بعد تمامی قسمتهای فرش را، در جهت خواب آن، برس یا اسفنج بکشید. از کشیدن برس یا اسفنج در جهتهای مختلف، خصوصاً در جهت مخالف خواب فرش اجتناب کنید چرا که این عمل میتواند موجب تغییر شکل بافت فرش پس از خشک شدن آن شود.
۷- پس از شستشوی کامل تمامی سطح فرش با شوینده، آن را با شیلنگ آبکشی کنید. در این مرحله میتوان با استفاده از یک پاروی پلاستیکی ظریف به خارج شدن باقیماندهی مواد شوینده در فرش کمک کرد، اما بدیهی است که به کار بردن ظرافت و پرهیز از وارد آوردن فشار زیاد به فرش ضروری است. در انتها میتوانید با اسنفج، حوله و … آب اضافی فرش را بگیرید. یکی از نکات بسیار مهم در این مرحله پرهیز از کاری است که معمولاً برای آبگیری فرشهای ماشینی انجام میشود و آن لوله کردن فرش و آبگیری کردن آن است. این کار میتواند باعث تداخل رنگهای فرش دستباف شود.
۸- برای خشک شدن کامل فرش بهتر است پس از گرفتن رطوبت آن تا حد امکان، اجازه دهید تا فرش به مدت حدود یک ساعت در همان محل باقی بماند. برای کمک به خشک شدن سریعتر فرش میتوانید از پنکه استفاده کنید. پس از یک ساعت فرش را در محلی دور از تابش مستقیم آفتاب و به پشت آویزان کنید. به طور کلی فرشهای دستباف بایستی هر چه سریع و به طور کامل خشک شوند، چرا که در غیر این صورت بوی بدی به خود میگیرند و ممکن است کپک بزنند. برای خشک کردن فرش از به کار گرفتن هر گونه منبع حرارتی خودداری نمایید.
۹- پس از خشک شدن کامل فرش آن را به جای اصلی خود منتقل کرده و با استفاده از یک برس پرزهای آن را در جهت خواب فرش شانه کنید.
شستشوی فرش دستباف در خانه با استفاده از شامپو فرش
در صورتی که آلودگی موجود روی سطح رویی یا زیرین فرش دستبافتتان به حدی نبود که نیاز به شستشوی اساسی داشته باشد، میتوانید آن را با استفاده از شامپوفرش داخل منزل بشویید. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
۱- ابتدا مقدار اندکی شامپو فرش را در ظرف نسبتاً بزرگی آب ریخته و آن را به حالت کف درآورید.
۲- فرش را به دقت جارو کنید.
۳- پیش از آغاز شستن فرش، ابتدا گوشهای از آن را با استفاده از اسفنج و شوینده بشویید تا از رنگ ندادن فرش اطمینان حاصل کنید.
۴- یک اسنفج آغشته به شوینده را روی سرتاسر فرش، در جهت خواب آن، با حرکات ملایم بکشید. دقت داشته باشید که شستشوی فرش را از بالای اتاق به پایین آن انجام دهید تا مجبور نباشید پس از پایان کار روی فرش راه بروید. اجازه دهید تا کف برای حدود ۳۰ دقیقه روی فرش باقی بماند.
۵- پس از گذشت نیم ساعت نسبت به خشک کردن فرض اقدام نمایید. در صورتیکه جاروبرقی شما امکان جارو کردن مواد مایع را نیز داراست بهترین روش استفاده از این جارو برای مکیدن باقیماندهی رطوبت از روی فرش است. در غیر این صورت باید تلاش کنید که تا حد امکان رطوبت را با استفاده از اسفنج از فرش بگیرید و حتماً برای چند ساعت پنجره را باز نگاه دارید.
نکتهی مهم در استفاده از شامپوفرش برای شستن فرش دستباف خشک کردن صحیح فرش پس از اتمام کار است، چرا که باقی ماندن رطوبت روی فرش و نفوذ آن به عمق پرز فرش میتواند باعث پوسیدگی و کپک زدن آن شود.
نحوهی صحیح لکهگیری فرش دستباف
به طور کلی هر چه تعداد دفعات شستشوی فرش دستباف کمتر باشد، عمر مفید آن بیشتر خواهد بود. یکی از مهمترین نکات برای نگهداری بهتر فرشهای دستباف پاک کردن سریع لکهها از روی فرش، جهت جلوگیری از ضرورت شستشوی اساسی آن است. لکههای روی فرش دستباف را با روشهای زیر از بین ببرید:
۱- رفع لکهی روغن و انواع چربی از روی فرش
ابتدا تا حد امکان روغن را با استفاده از قاشق از روی فرش بردارید و سپس محل لکه را با استفاده از پارچهای که به سرکهی سفید رقیق شده با آب و کمی شویندهی ملایم آغشته است، پاک کنید.
۲- رفع لکهی شکلات، بستنی و موارد مشابه از روی فرش
ابتدا تا حد امکان مواد روی فرش را از سطح آن جمع کنید و سپس با استفاده از پارچهای که آغشته به مایع ظرفشویی حل شده در آب است، باقی مواد را از سطح فرش پاک کنید. در صورتیکه لکهی شکلات با این روش از بین نرفت از محلول سرکهی سفید و آب استفاده کنید.
۳- لکهی انواع ادوی از روی فرش
برای پاک کردن ادویهها از مقداری آبلیموی حل شده در آب استفاده کنید.
۴- لکهی چای، قهوه، آبمیوه و … از روی فرش
برای پاک کردن این لکهها لازم است تا ابتدا مواد باقی مانده روی فرش را با استفاده از قاشق از سطح فرش بردارید و با قرار دادن یک دستمال کاغذی تا حد امکان رطوبت روی فرش را خشک کنید. سپس با استفاده از آب معدنی یا سودا برای چندین بار محل لکه را پاک کرده، خشک نمایید و دوباره این کار را تکرار کنید تا نتیجهی دلخواه حاصل شود.
۵- رفع لکهی خون از روی فرش
برای پاک کردن لکهی خون بایستی بلافاصله اقدام کنید. لکهی خون پیش از خشک شدن با استفاده از آب سرد و صابون قابل پاک شدن است.
۶- رفع لکهی جوهر از روی فرش
برای پاک کردن جوهر ابتدا مقداری ماست را رقیق کنید و روی لکه بریزید. سپس با استفاده از قاشق کل این ترکیب را از سطح فرش برداشته و با استفاده از کف ملایم باقیماندهی لکه را پاک کنید.
۷- رفع لکهی شربت یا نوشابه رنگی از روی فرش
ابتدا تا حد امکان مایع را با استفاده از قاشق از روی فرش جمع کرده و سپس با استفاده از پارچه یا اسفنج و کف ملایم نسبت به پاک کردن لکه اقدام کنید. چنانچه لکه برای بار نخست پاک نشد، آن را خشک کرده و مجدداً همین کار را تکرار کنید. در صورت نتیجه ندادن میتوانید از محلول سرکهی سفید و آب استفاده کنید.
۸- پاک کردن لکهی کهنه شده
بهتر است لکهها را بلافاصله پس از ایجاد آنها از بین برد چرا که پس از مدتی لکهها رنگ و اثر خود را روی فرش تثبیت میکنند و دیگر به آسانی پاک نمیشوند.
برای پاک کردن لکههایی که از مدتها پیش روی فرش باقی ماندهاند، میتوانید مقداری خمیر ریش را به صورت کف درآورده و لکه را با استفاده از آن بپوشانید. سپس با استفاده از پارچهای مرطوب آن را روی لکه پخش کنید و در انتها با دستمال خشکی خمیر ریش را از سطح فرش بردارید اما جای آن را خشک نکنید. در مرحلهی بعد پارچهای تمیز را روی محل لکه قرار دهید و روی آن جسم سنگینی مثل یک کتاب قطور بگذارید. در صورتیکه پارچهی زیر کتاب مرطوب شد، آن را عوض کنید و تا خشک شدن کامل فرش این کار را ادامه دهید.
۹- رفع لکهی ماژیک از روی فرش
خطوط ایجاد شده با ماژیک با استفاده از الکل به خوبی پاک میشوند.
البته که لکههایی که احتمال ایجاد شدن آنها روی فرش دستباف وجود دارد، بسیار بیشتر از مواردی هستند که ما در اینجا به آنها اشاره کردهایم. چنانچه شما تجربهی پاک کردن لکههای دیگری را از روی فرش دستباف دارید، آن را با ما در میان بگذارید.
سخن آخر
آنچه در این نوشته آمد به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید فرش دستباف خود را به بهترین شیوه در منزل بشویید. اما بهتر است از این نکات در مورد تابلو فرشهای دستباف و فرشهای دستباف بسیار نفیس و عتیقه استفاده نکنید و شستن این فرشها را به متخصصان این کار بسپارید. استادکار در انجام این کارها همراه شما خواهد بود. گذشته از این بهتر است در استفاده از فرش دستباف خود همواره نهایت دقت را به خرج دهید تا کمتر مجبور به شستن آن شوید. جارو کردن هر دو سوی فرش دستباف هر هفته، پاک کردن لکهها بلافاصله پس از ایجاد شدن آنها، پوشاندن ریشههای فرش به هر طریقی برای جلوگیری از سیاه شدن آنها و … از جمله مواردی هستند که در نظر داشتن آنها میتواند شما را از شستشوی فرش دستباف به صورت اساسی معاف کرده و عمر مفید آن را افزایش دهد.
