قالیبافی هنری دیرینه است که به اشکال گوناگون در برخی کشورها، از جمله سرزمین‌های شرقی، رواج داشته و دارد. اما نام این هنر به طرز چشمگیری از دیرباز به تاریخ و فرهنگ ایران زمین گره خورده است. قالی یا فرش دستباف ایرانی از شهرتی جهانی برخوردار است و نقش مهمی در صادرات غیر نفتی ایران ایفا می‌کند. زیبایی و محبوبیت این فرش‌ها به گونه‌ای است که در انواع سبک‌های چیدمان داخلی می‌توان از آنها بهره گرفت. اما به راستی تنوع و زیبایی مسحورکننده این هنر پرآوازه فرآیند خرید فرش دستباف را پیچیده کرده است. در این نوشتار به چند ویژگی فرش دستباف می‌پردازیم که توجه به آنها می‌تواند در روند خرید فرش دستباف سودمند باشد.
پیش از خرید فرش دستباف باید معیارهای خود را مشخص نمایید و گزینه مطلوب را بر اساس آنها پیدا کنید. پس این ۱۰ نکته را به خاطر داشته باشید:
- نوع و تعداد گره‌ها
- جنس فرش
- رنگ الیاف
- عمر فرش
- شناخت انواع دستبافته‌های سنتی
- انتخاب طرح و نقشه
- ابعاد و اندازه
- کاربرد فرش
- بودجه
- پیدا کردن فروشنده معتبر
۱۰ نکته برای خرید فرش دستباف
۱- نوع و تعداد گره‌ها
فرش‌های دستباف بر روی دار قالی بافته می‌شوند، به همین دلیل نوع و تعداد گره‌ها یکی از نکات مهمی است که در هنگام خرید فرش دستباف باید به آن توجه داشته باشید. ظرافت (درشت‌بافت یا ریزبافت بودن)، مرغوبیت و بهای یک قالی تابع تراکم گره‌ها در واحد رج (۷ سانتیمتر) یا اینچ مربع (KPSI) و نوع گره (فارسی، ترکی، جفتی، هنری و…) است. برای مثال، یک قالی باکیفیت در هر اینچ مربع دست کم ۱۲۰ گره دارد. هرچه تراکم گره‌ها بیشتر باشد، فرش ریزبافت‌تر بوده و قیمت بالاتری خواهد داشت. برای بررسی وضعیت گره‌ها باید قالی را برگردانید و به پشت آن نگاه کنید. در فرش‌های دستباف گره‌ها کاملا یکسان نبوده و برخی ممکن است اندازه بزرگتری داشته باشند، زیرا گره‌ها با دست زده شده‌اند. حال آنکه در فرش‌های ماشینی و دستباف‌گونه گره‌ها کاملا یکدست هستند.
بیشتر بدانید روش های رنگ برداری و لکه گیری فرش دستباف
۲- جنس فرش
فرش‌های دستباف ایرانی اغلب از جنس ابریشم، پشم یا آمیزه‌ای از هر دو هستند. فرش ۱۰۰% ابریشمی مرغوب‌ترین و البته گرانبهاترین نوع فرش بوده و نمایی درخشان دارد. از طرف دیگر، استفاده از پشم برای قالیبافی متداول‌تر است. کیفیت پشم به نژاد گوسفند، اقلیم، محل چراگاه و زمان چیدن پشم بستگی دارد. در برخی فرش‌ها پشم متریال غالب است و ابریشم برای ایجاد کمی درخشش در بخش‌های ظریفی از آن بکار می‌رود. پس در هنگام خرید فرش دستباف به جنس آن توجه داشته باشید.
۳- رنگ الیاف
الیاف فرش‌های دستباف ایرانی با بهره‌گیری از رنگزاهای طبیعی (فرآورده‌های گیاهی، جانوری، معدنی و فلزی) رنگ می‌شوند. پس در قالی‌های دستباف باید رنگ‌هایی را ببینید که از طبیعت سرچشمه می‌گیرند: حشره قرمزدانه مکزیکی برای رنگ سرخ، گیاهان نیل‌دار برای رنگ آبی و پوست انار برای رنگ زرد. رنگ‌های مصنوعی معمولا به طور یکنواخت درون الیاف نفوذ می‌کنند، در حالی که رنگ‌های طبیعی سطح الیاف را می‌پوشانند. پس در هنگام خرید فرش دستباف، بخشی از فرش را اندکی خم کنید و میان پرزها را نگاه کنید. وجود اندکی نایکنواختی نشانگر بهره‌گیری از رنگ‌های طبیعی است.
۴- عمر فرش
پیش از خرید فرش دستباف سالم بودن و عمر فرش را ارزیابی نمایید. گرچه فرش‌های دستباف فارغ از نو یا کهنه بودن نسبت به فرش‌های ماشینی عمدتا قیمت بالاتری دارند، اما با گذشت زمان از بهایشان کم نمی‌شود؛ به گونه‌ای که برای خرید فرش‌های عتیقه (آنتیک) نسبت به فرش‌های دستباف تازه باید بهای بیشتری بپردازید. سلامت فرش نیز عامل مهم دیگری است که در افزایش عمر فرش و ارزشگذاری آن موثر است. آسیب‌هایی مانند پوسیدگی، پارگی، رطوبت و آبدیدگی، سوختگی، لکه، بوی ناخوشایند، رنگ‌پس‌دادگی و رنگ‌پریدگی، ساییدگی و از بین رفتن پرزها، بیدزدگی و جمع‌شدگی کناره‌ها از قیمت فرش دستباف می‌کاهند. گرچه بسیاری از این آسیب‌ها را می‌توان با تکنیک‌های رفوگری و قالیشویی برطرف نمود، اما هنگام خرید فرش دستباف دست دوم حتما این موارد را بررسی کنید.
۵- شناخت دستبافته‌های سنتی
در هنگام جستجو برای خرید فرش دستباف شاید توجهتان به گونه‌های دیگری از دستبافته‌های سنتی جلب شود. برای مثال، گلیم، گبه و زیلو نیز از جمله دستبافته‌های سنتی و زیبا هستند که به عنوان گستردنی در چیدمان داخلی خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرش‌های کاکل‌خورده با دست نیز نوعی گستردنی دستباف هستند که فرآیند بافتشان با قالی‌های دستباف متفاوت بوده و بهای کمتری دارند.
۶- انتخاب طرح و نقشه
یکی از پرسش‌های مهمی که در فرآیند خرید فرش دستباف باید بدان پاسخ دهید این است که به دنبال چه طرح و نقشه‌ای می‌گردید: گلدار، هندسی، عشایری (ایلیاتی)، سنتی، تلفیقی، هنری، درشت‌بافت، ریزبافت و غیره. فرش‌های دستباف بسته به زمان و محل بافتشان دارای سبک‌ها، طرحها و نقشه‌های گوناگونی هستند و این امر بر قیمت آنها تاثیرگذار است. رویهم رفته هر چه نقشه فرش پرنقش‌و‌نگارتر، پیچیده‌تر و ظریف‌تر باشد، آن فرش گرانبهاتر خواهد بود زیرا زحمت بیشتری برای بافت آن کشیده است. پس شناخت انواع طرح و نقشه فرش ایرانی و همچنین آشنایی با طرح فرش‌های رایج در سرزمین‌های دیگر می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
۷- ابعاد و اندازه
قالی‌های دستباف بسته به کاربرد و محل بافتشان دارای ابعاد و اندازه‌های گوناگونی هستند. اندازه فرش‌های دستباف ایرانی بر اساس دو سیستم ذرع و متریک سنجیده می‌شود. یکای ذرع که بیشتر در قدیم رواج داشته معادل ۱۰۴ سانتیمتر است، در حالی که یکای متر معادل ۱۰۰ سانتیمتر است. رویهم رفته هر چه اندازه فرش بزرگتر باشد، باید بهای بیشتری برای آن بپردازید.
۸- کاربرد فرش
پیش از خرید فرش دستباف می‌بایست کاربرد و محل قرارگیری آن را در چیدمان داخلی مشخص نمایید. این موضوع در انتخاب اندازه، طرح و نقشه و نحوه نگهداری فرش دستباف نقش مهمی دارد. فرش‌های ابریشمی از آنجا که بسیار گرانبها بوده و به مراقبت بیشتری نیاز دارند، احتمالا برای کاربردهای دکوراتیو مناسب‌تر باشند. اگر قرار است رفت و آمد زیادی بر روی فرش صورت گیرد، فرش‌های پشمی گزینه کاربردی‌تر و ماندگارتری خواهند بود. اگر در خانه کودک خردسال یا حیوان خانگی دارید، باید بیشتر مراقب بروز انواع آسیب و لکه بر روی فرش‌های دستبافتان باشید.
۹- بودجه
برای خرید فرش دستباف طیف گسترده‌ای از قالی‌های رنگارنگ با طرحها و ویژگی‌های گوناگون پیش روی شما است. اما یکی از فاکتورهایی که این طیف را محدود می‌کند، بودجه‌ای است که برای خرید فرش دستباف در نظر گرفته‌اید. در واقع، باید با توجه به بودجه مورد نظرتان و آگاهی از عوامل موثر بر کیفیت و بهای فرش دستباف به دنبال بهینه‌ترین گزینه بگردید. برای مشخص کردن بودجه حتما به این نکته توجه داشته باشید که فرش دستباف یک اثر هنری است و بافت آن ممکن است ماه‌ها و سال‌ها طول بکشد. قالیبافی هنر پرزحمتی است و هر فرش دستباف از همنشینی هزاران گره بر تار و پود قالی بدست می‌آید.
۱۰- پیدا کردن فروشنده معتبر
در هنگام خرید فرش دستباف نیز مانند هر معامله دیگری باید مراقب کلاهبرداران باشید؛ به ویژه اگر قصد دارید خرید خود را از راه دور یا به صورت آنلاین انجام دهید. پیش از خرید فرش دستباف درباره فروشندگان و فروشگاه‌های معتبر تحقیق کنید و از روال و شرایط خرید و فروش فرش باخبر شوید.
سخن پایانی
فرش‌های دستباف در شکل‌ها و رده‌بندی‌های گوناگون در دسترس هستند و کاربرد گسترده‌ای در دکوراسیون داخلی دارند. از طرف دیگر، فرش‌های دستباف از جمله کالاهای صادراتی هستند که با گذشت چندین دهه همچنان کاربرد و زیبایی خود را حفظ نموده و بر ارزششان افزوده می‌شود. در واقع می‌توان گفت خرید فرش دستباف نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده است. نظر شما درباره خرید فرش دستباف چیست؟ لطفا از تجربه خود در خرید و نگهداری از فرش دستباف برایمان بنویسید.
منبع: theculturetrip.com | www.rugnkots.com
قالیشویی و رفوگری
- ✔شستشوی تخصصی انواع فرش، قالی، تابلو فرش و فرش ابریشمی
- ✔شستشوی فرش دستباف، ماشینی و نفیس
- ✔شستشوی موکت، روفرشی، پتو و لحاف
- ✔رفوگری فرش دستباف و ماشینی
مطلب فوق العاده مفیدی بود. من شهر کاشان رو برای خرید فرش دستباف پیشنهاد میدم.
لطف داری نگین جان، خوشحالیم که این مطلب مورد توجهت قرار گرفته و ممنون که تجربه و پیشنهادت رو با ما به اشتراک گذاشتی.
ممنونم از مطالب بسیار مفیدتون، من واقعا بت دنیای فرش دست بافت بیگانه بودم اما الان با ویژگیها و طرحها و شرایط خرید و… آشنا شدم. پاینده باشید
ممنون از لطفتون محمود جان. خوشحالیم که این مطلب مورد توجهتون قرار گرفته.