نشت آب، ترکیدگی و گرفتگی لوله‌ها و کف‌شورها مشکلات رایجی هستند که ممکن است در هر زمانی رخ دهند. این مشکلات مختص خانه‌های قدیمی نیستند و نیاز به خدمات لوله‌کشی و لوله‌بازکنی در ساختمان‌های نوساز نیز دور از انتظار نیست. سیستم لوله‌کشی خانه شامل انواع لوله ساختمانی است که کاربردهای متفاوتی دارند. شبکه لوله‌کشی ساختمان دارای بخش‌های گوناگونی برای توزیع آب، دفع فاضلاب، ذخیره‌سازی آب باران و… است. بخشی از کارکرد درست این سیستم به انتخاب جنس لوله‌ها و اتصالات بستگی دارد. اگر تصمیم به بازسازی یا بازرسی سیستم لوله‌کشی ساختمان خود دارید، لازم است با جنس انواع لوله ساختمانی و کاربردشان آشنایی داشته باشید.
در گذشته گزینه‌های محدودی برای انتخاب جنس لوله در دسترس بودند. اما امروزه این گزینه‌ها تنوع بیشتری یافته و انتخاب از میان انواع لوله ساختمانی پیچیده‌تر شده است. سیستم لوله‌کشی هر ساختمان با لوله‌کشی ساختمان‌های دیگر حتی با داشتن کاربری یکسان متفاوت است. در واقع، جنس انواع لوله ساختمانی مورد استفاده در هر بنا به عمر سیستم لوله‌کشی آن بستگی دارد. برای مثال، لوله‌های چدنی و گالوانیزه بخش عمده سیستم‌های لوله‌کشی قدیمی را تشکیل می‌دهند؛ در حالی که استفاده از لوله‌های پلاستیکی امروزه رواج بیشتری یافته است.
کارکردهای سیستم لوله‌کشی ساختمان
یکی از مواردی که بر انتخاب جنس انواع لوله ساختمانی تاثیر می‌گذارد، کاربرد لوله‌ها است. سیستم لوله‌کشی دارای بخش‌های مختلف با کارکردهای گوناگون است. بنابراین جنس لوله‌ها می‌بایست متناسب با کارکرد مورد انتظار انتخاب گردد. بخش‌های مختلف سیستم‌های لوله‌کشی به طور معمول عبارتند از:
- لوله‌کشی توزیع آب مصرفی که از نقطه خروج لوله آب از کنتور به داخل ساختمان آغاز می‌گردد و تا نقاط مصرف ادامه دارد. این بخش از لوله‌کشی ساختمان از شبکه آبرسانی شهری یا منابع خصوصی تغذیه می‌شود.
- لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی که از خروجی لوازم بهداشتی آغاز می‌شود و تا محل نصب دریچه بازدید یا چاله آدم‌رو (منهول)، پیش از اتصال به شبکه فاضلاب، ادامه می‌یابد. در صورت عدم دسترسی به شبکه فاضلاب، این بخش از لوله‌کشی ساختمان تا نقطه ورودی به ایستگاه پمپاژ فاضلاب یا دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی یا سیستم دفع فاضلاب در ساختمان یا ملک ادامه می‌یابد.
- لوله‌کشی هواکش فاضلاب که هوا و گازهای خروجی از شبکه فاضلاب بهداشتی را که بر اثر فشار معکوس به وجود می‌آیند، به بیرون از ساختمان هدایت می‌کند. هر شبکه لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی دارای فاضلاب توالت باید دست کم یک لوله قائم هواکش اصلی داشته باشد.
- لوله‌کشی لوازم بهداشتی که به لوازمی مرتبط است که در ساختمان به طور همیشگی یا موقتی نصب شده و آب را از لوله‌کشی توزیع آب مصرفی دریافت کنند. فاضلاب خروجی این لوازم از طریق لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی دفع می‌گردد.
- لوله‌کشی آب باران که برای جمع‌آوری آب باران و دیگر آب‌های سطحی و هدایت آنها به خارج از ساختمان طراحی و نصب می‌شود.
بیشتر بدانید لوله کاروگیت چیست؟
دسته‌بندی انواع لوله ساختمانی بر اساس جنس آنها
-
لوله چدنی
- شکل ظاهری: لوله فلزی سنگین با قطر زیاد، رنگ سیاه کدر و سطح زبر و رگه‌دار
- توضیح: لوله‌های چدنی یکی از انواع لوله ساختمانی با کیفیت برای هدایت فاضلاب بهداشتی هستند که به خوبی از سر و صدای جریان فاضلاب جلوگیری می‌کنند. این لوله‌ها مستحکم و بادوام هستند اما به سختی برش داده می‌شوند. در واقع، بریدن لوله‌های چدنی به ابزار برشی خاصی نیاز دارد. تعمیر آنها اغلب با استفاده از لوله‌های پلاستیکی (مانند پی وی سی) انجام می‌شود. امروزه با ورود لوله‌های پی وی سی (PVC) و ای بی اس (ABS) به بازار، کاربرد لوله‌های چدنی در ساختمان‌سازی محدود شده است.
- کاربرد: خطوط اصلی فاضلاب قائم، لوله‌های هواکش (ونت)
- برش و اتصال: برای برش لوله‌های چدنی به ابزارهای خاص یا اره دوطرفه سنگین نیاز خواهید داشت. اتصال این لوله‌ها با بهره‌گیری از روش‌های ویژه از جمله سرب و بتونه در محل اتصال، اتصال توپی، کوپلینگ‌های فشاری و روش‌های دیگر امکانپذیر است.
-
لوله پی‌وی‌سی (پلی وینیل کلراید یا PVC)
- شکل ظاهری: پلاستیک سپید سخت
- توضیح: پی وی سی متریالی منطبق با استانداردهای نوین است که در ساخت انواع لوله ساختمانی بکار می‌رود. این لوله‌ها قوی، سخت و در برابر مواد شیمیایی و حرارت مقاوم هستند و به آسانی بریده و نصب می‌شوند. این لوله‌ها برای تعمیر مقاطع شکسته چدنی و سایر لوله‌های فاضلاب بکار می‌روند.
- کاربرد: خطوط فاضلاب بهداشتی، لوله‌های هواکش (ونت)، سیفون فاضلاب، لوله‌های آب باران
- برش و اتصال: لوله‌های پی وی سی را می‌توانید به آسانی با اره آهن‌بر یا لوله‌بر برش دهید. مقاطع پی وی سی را می‌توانید با اتصالات فشاری پلاستیکی به صورت مکانیکی یا با حلال شیمیایی ویژه به صورت دائمی به هم متصل نمایید.
نکته: لوله‌های پلیمری ای بی اس (اکریلونیتریل بوتادین استایرن یا ABS) ظاهری شبیه لوله‌های پی وی سی دارند و معمولا سیاه رنگ هستند. استفاده از این لوله‌ها با ورود لوله‌های پی وی سی به بازار تقریبا منسوخ شد. اگر در سیستم لوله‌کشی ساختمانتان از لوله‌های ای بی اس استفاده شده است، بهتر است آنها را با لوله‌های پی وی سی جایگزین کنید.
-
لوله سی پی وی سی (کلرینیتد پلی وینیل کلراید یا CPVC)
- شکل ظاهری: لوله پلاستیکی سپید یا کرم رنگ
- توضیح: لوله‌های سی پی وی سی از انواع لوله ساختمانی سخت و ارزان هستند که برای تاب آوردن فشار و دمای بالا طراحی شده‌اند.
- کاربرد: لوله‌کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی
- برش و اتصال: این لوله‌ها را می‌توانید به سادگی با اره آهن‌بر یا لوله‌بر ببرید. اتصال دائمی لوله‌های سی پی وی سی با بهره‌گیری از فیتینگ‌های پلاستیکی و چسب انجام می‌شود. برای اتصال موقتی می‌توانید از فیتینگ‌های گوناگون استفاده نمایید.
-
لوله برنجی کروم‌کاری‌شده
- شکل ظاهری: سطح درخشان با روکش کروم و قطر بیشتر از ۱ اینچ
- توضیح: لوله‌های برنجی کروم‌کاری‌شده معمولا در خطوط لوله روکار و نمایان به جای لوله‌های پی وی سی بکار می‌روند؛ مانند سیفون‌های فاضلاب که نمای ظاهریشان اهمیت دارد.
- کاربرد: لوله‌ها و سیفون‌های نمایان
- برش و اتصال: این لوله‌ها را می‌توانید با اره آهن‌بر به آسانی برش دهید و با اتصالات لغزنده به هم متصل کنید.
-
لوله مسی کروم‌کاری‌شده
- شکل ظاهری: سطح درخشان با روکش کروم و قطر کمتر از ۳/۸ اینچ
- توضیح: لوله‌های برنجی کروم‌کاری‌شده معمولا در مواقعی بکار گرفته می‌شوند که ظاهر لوله‌های توزیع آب مهم و نمایان (روکار) باشد.
- کاربرد: لوله‌های توزیع آب مصرفی نمایان از جمله لوله آب توالت‌ها و سینک‌ها
- برش و اتصال: لوله‌های مسی کروم‌کاری‌شده را می‌توانید به سادگی با اره آهن‌بر یا لوله‌بر ببرید و با فیتینگ‌های فشاری به هم متصل کنید.
-
لوله آهن گالوانیزه
- شکل ظاهری: لوله فلزی صلب با رنگ نقره‌ای یا خاکستری کدر
- توضیح: لوله‌های آهن گالوانیزه زمانی یکی از متداول‌ترین انواع لوله ساختمانی بودند که در خطوط توزیع آب مصرفی کاربرد داشتند. امروزه این لوله‌ها به دلیل خوردگی و زنگ‌زدگی کاربرد گسترده‌ای ندارند و جای خود را به لوله‌های مسی و پلی اتیلن مشبک (PEX) داده‌اند. برش، اتصال و نصب لوله‌های آهن گالوانیزه دشوار است. این لوله‌ها را معمولا هنگام تعمیرات با لوله‌های مسی یا پلی اتیلن مشبک (PEX) جایگزین می‌کنند.
- کاربرد: خطوط لوله توزیع آب و لوله‌کشی فاضلاب در خانه‌های قدیمی
- برش و اتصال: لوله‌های آهن گالوانیزه را می‌توانید با اره آهن‌بر یا دوطرفه ببرید. اتصال آنها از طریق فیتینگ‌های آهن گالوانیزه رزوه‌دار انجام می‌شود.
-
لوله مسی (سخت و انعطاف‌پذیر)
- شکل ظاهری: لوله فلزی سرخ رنگ کدر
- توضیح: دو نوع لوله مسی وجود دارد: سخت و انعطاف‌پذیر. لوله‌های مسی سخت با ضخامت‌های K، L و M مشخص می‌شوند. لوله‌های مسی نوع M معمولا برای لوله‌کشی توزیع آب مصرفی بکار می‌روند. دوام و مقاومت مس در برابر خوردگی در طول دهه‌ها اثبات شده است. مس فلزی نرم و منعطف است که به راحتی می‌توان آن را برید و شکل داد. بهرحال این لوله‌ها ممکن است با گذشت زمان سوراخ شوند و در اثر انجماد آب آسیب ببینند. افزایش بهای مس در سال‌های اخیر موجب رواج بیشتر لوله‌های PEX و CPVC شده است.
- کاربرد: لوله‌های مسی سخت با طول زیاد معمولا برای توزیع آب مصرفی و در برخی مواقع لوله‌کشی فاضلاب خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. لوله‌های مسی انعطاف‌پذیر با طول کم برای لوله‌های توزیع آب مصرفی و لوله آب ورودی یخچال و ماشین ظرفشویی کاربرد دارند. از مس در لوله‌کشی گاز هم می‌توان استفاده کرد.
- برش و اتصال: لوله‌های مسی را می‌توانید به سادگی با اره آهن‌بر یا لوله‌بر ببرید. مقاطع مسی را می‌توانید با لحیم‌کاری یا فیتینگ‌های فشاری مسی به هم متصل کنید. لوله‌های مسی انعطاف پذیر با فیتینگ‌های مسی و برنجی و ابزارهای ساده کور یا مسدود می‌شوند.
-
لوله پلی اتیلن مشبک (PEX)
- شکل ظاهری: لوله پلاستیکی منعطف به رنگ سپید، آبی (آب سرد) و قرمز (آب گرم)
- توضیح: لوله‌های پلی اتیلن مشبک (PEX) یکی از انواع لوله ساختمانی ساخته شده از پلیمر پلی اتیلن با چگالی بالا (HDPE) هستند. لوله‌های پلی اتیلن مشبک قوی و انعطاف‌پذیر بوده و گسترده دمایی ۰ تا ۹۵ درجه سانتیگراد را تاب می‌آورند. این لوله‌ها در برابر خوردگی مقاومند و همانند لوله‌های مسی به مرور زمان سوراخ نمی‌شوند. نصب این لوله‌ها سریع و آسان است، زیرا منعطف هستند و به اتصالات و فیتینگ‌های اندکی نیاز دارند. کاهش اتصالات در لوله‌های PEX احتمال نشت و چکه کردن آب را به حداقل می‌رساند. این لوله‌ها به خاطر مزیت‌های چشمگیرشان به جایگزین مناسبی برای لوله‌های قدیمی تبدیل شده‌اند.
- کاربرد: لوله‌کشی توزیع آب مصرفی، لوله‌های گرمایش از کف
- برش و اتصال: برش و اتصال لوله‌های پلی اتیلن مشبک از طریق فیتینگ‌ها و ابزارهای ویژه انجام می‌شود.
نکات مربوط به انتخاب جنس انواع لوله ساختمانی
- بر روی هر شاخه از انواع لوله ساختمانی و اجزای لوله‌کشی باید نشان کارخانه سازنده و استاندارد مربوط به قطعه به صورت ریختگی، برجسته یا مهر پاک‌نشدنی نقش شده باشد.
- مصالح لوله‌کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی نباید بیش از ۸% سرب داشته باشند.
- مصالح لوله‌کشی باید در برابر خوردگی و تغییر کیفیت در اثر جریان آب یا فاضلاب ساختمان مقاوم باشند.
- مصالح لوله‌کشی نباید بر کیفیت آب آشامیدنی اثر زیان‌آوری داشته و رنگ، مزه و بوی آن را تغییر دهند.
- استفاده از مصالح کارکرده، آسیب‌دیده و معیوب مجاز نیست.
- صرفه‌جویی در مصالح و دستمزد و حفاظت در برابر خرابی، آسیب‌دیدگی، آتش‌سوزی، خوردگی، یخبندان و تراکم هوا از موارد مهم در در انتخاب جنس انواع لوله ساختمانی هستند.
سخن پایانی
تصمیم‌گیری درباره انتخاب جنس و انواع لوله ساختمانی کاری تخصصی است و به دانش و تجربه نیاز دارد. گاهی اجرا یا بازسازی سیستم لوله‌کشی ساختمان مستلزم گرفتن استعلام و هماهنگی با سازمان‌های مرتبط است. بهره‌گیری از لوله‌کش‌ها و متخصصان ماهر، انتخاب کالاهای مرغوب و باکیفیت و رعایت استانداردها فاکتورهای مهمی هستند که با افزایش عمر مفید سیستم لوله‌کشی و کاهش دوباره‌کاری‌ها موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های لوله‌بازکنی و لوله‌کشی می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی برای اجرا، بازسازی و بازرسی سیستم لوله‌کشی ساختمان خود با متخصصان استادکار تماس بگیرید.
منبع: www.thespruce.com | مقررات ملی ساختمان، مبحث ۱۶ (تاسیسات بهداشتی)
لوله‌کشی آب و فاضلاب
- ✔لوله کشی آب سرد و گرم
- ✔لوله کشی فاضلاب و سرویس بهداشتی
- ✔نشت یابی لوله فاضلاب و رفع ترکیدگی فاضلاب
- ✔لوله کشی فاضلاب آشپزخانه، سرویس بهداشتی و توالت
