کم خونی (آنمی) به چه معناست؟ از علل و علائم تا راههای درمان
کم خونی یا آنمی به وضعیتی گفته میشود که در بدن به اندازهی کافی گلبول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به اندامهای بدن وجود ندارد. خستگی از شایعترین نشانههای این وضعیت است. کم خونی انواع متعددی دارد که البته هر یک از این انواع نیز علت خاص خود را دارند، از کمبود آهن گرفته تا کمبود ویتامین ب۱۲٫ در ادامه بر روی کم خونی متمرکز هستیم و به بیان علائم، علل، انواع و روشهای درمانی آن میپردازیم.
علائم کم خونی
علائم کم خونی بسته به علت این مشکل متفاوت هستند، اما در کل از موارد زیر میتوان بهعنوان نشانههای کمخونی نام برد:
- خستگی
- ضعف
- پوست رنگپریده
- ضربان قلب نامنظم
- تنگینفس
- سرگیجه
- سبکی سر
- درد قفسه سینه
- سردی دست و پا
- سردرد
در ابتدا ممکن است هیچیک از این علائم ظاهر نشوند، اما رفتهرفته برخی از آنها، حتی با شدت زیاد، بروز میکنند؛ خصوصاً خستگی.
کِی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مدام احساس خستگی میکنید باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. خستگی البته علامتی از بسیاری وضعیتها است و بنابراین نمیتوان گفت که هر کس به خستگی دچار است حتماً کم خونی دارد؛ چه بهتر توسط پزشک علت اصلی آن مشخص شود.
علت کم خونی | انواع کم خونی
به یکی از مهمترین بخشهای این نوشتار رسیدهایم. میخواهیم ببینیم که علت کم خونی چیست و انواع آن کدام اند. اما پیش از پرداختن به این امر، ذکر یک نکته لازم است. کم خونی، چنانکه در ابتدای این مطلب گفته شد، به وضعیتی گفته میشود که گلبولهای قرمز به میزان کافی در بدن وجود ندارند. اما چه اتفاقی میافتد که این گلبولها در بدن شخص به اندازهی کافی وجود ندارند؟ سه پاسخ احتمالی برای این پرسش وجود دارند:
- بدن به اندازهی کافی گلبول قرمز تولید نمیکند.
- بدن خون زیادی از دست میدهد و به تبعِ این امر گلبول قرمز نیز به اندازهی کافی در بدن باقی نمیماند.
- بدن گلبولهای قرمز را از بین میبرد.
بدن انسان سه نوع سلول خونی تولید میکند: گلبول سفید، پلاکت و گلبول قرمز. گلبول سفید که برای مبارزه با عفونتها تولید میشود، پلاکت جهت جلوگیری از لختهشدن خون و گلبول قرمز جهت حمل اکسیژن در سرتاسر بدن. علت رنگ قرمز گلبولهای قرمز وجود پروتئینی غنی از آهن با نام هموگلوبین است. در واقع همین هموگلوبین است که شرایط را برای گلبول قرمز جهت حمل اکسیژن از ریهها با سایر اندامها و حمل کربندیاکسید از سایر اندامها به ریهها جهت بیروندادن فراهم میسازد. اما برای ساخت هموگلوبین و گلبولهای قرمز، بدن عمدتاً نیاز به آهن، ویتامین ب ۱۲ و فولات دارد.
حال با این توضیح مقدماتی نوبت به آن رسیده که در مورد علل کم خونی صحبت شود. با توجه به چندگانگی علل کم خونی، انواعی برای کم خونی معرفی شدهاند از جمله:
۱- کم خونی فقر آهن
علت اصلی این نوع آنمی، کمبود آهن در بدن است. این نوع از کمخونی، شایعترین نوع در میان تمامی انواع است. چنانکه گفته شد، بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد و بنابراین اگر آهن به میزان کافی در بدن نباشد سطح هموگلوبین کاهش پیدا خواهد کرد.
۲- کم خونی کمبود ویتامین
افزون بر آهن، دو ویتامین – یعنی ب ۱۲ و فولات – نیز در ساخت هموگلبین و گلبولهای قرمز نقش دارند و بنابراین کمبود این دو ویتامین میتواند به کمخونی یا آنمی منجر شود. در برخی موارد مصرف ب۱۲ به میزان کافی است ولی بدن قادر به جذب کافی این ویتامین نیست. همین وضعیت است که دستآخر به نوعی از کمخونی با عنوان کم خونی پرنیشیوز منجر میشود.
۳- کمخونی ناشی از بیماری مزمن
برخی بیماریها از جمله سرطان، بیماری کرون، آرتریت روماتوئید و بیماریهای کلیوی نیز میتوانند موجب کاهش تولید هموگلوبین شوند.
۴- کم خونی آپلاستیک
این نوع کمخونی خطرناکتر از کمخونیهای بالاست و بهنوعی تهدیدکنندهی زندگی به شمار میرود. این عارضه زمانی اتفاق میافتد که بدن به اندازهی سلول خونی تولید نمیکند. علل اصلی این مشکل عبارت اند از:
- عفونت
- مصرف برخی داروهای خاص
- بیماریهای خودایمنی
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی سمی
۵- تالاسمی
تالاسمی نوعی کم خونی ارثی است که عمدتاً ژن آن از پدر یا مادر به فرزند منتقل میشود. این نوع کم خونی، خود به سه نوع تقسیم میشود: تالاسمی مینور، تالاسمی ماژور و تالاسمی اینترمدیا. نوع ماژور این بیماری خطرناکتر از سایر انواع آن است.
ضمناً برخی بیماریهای مرتبط با مغز استخوان از جمله میلوفیبروزیس نیز میتوانند در بروز کمخونی نقش داشته باشند.
عوامل خطر کم خونی
افزون بر عللی که در بالا ذکر شد، یک سری مورد نیز هستند که میتوانند در بروز کمخونی نقش داشته باشند:
- رژیم غذایی نامناسب [بهسبب کمبود ویتامین در این رژیم]
- اختلالات روده از جمله بیماری کرون و بیماری سلیاک [بهسبب مختلکردن جذب مواد مغذی خصوصاً ویتامینها]
- قاعدگی [بهسبب ازدستدادن خون]
- سن [افراد بالای ۶۵ سال بیشتر در معرض کمخونی هستند]
- وراثت
- بارداری [زنان بارداری که مکمل فولیک اسید مصرف نمیکنند در معرض کمخونی قرار دارند]
درمان کم خونی
درمان این عارضه به علت آن بستگی دارد. کسی که برخی از علائم کم خونی را در خود ببیند باید به پزشک مراجعه کند تا پزشک نیز از طریق آزمایش خون و بررسی علائم و تاریخچهی پزشکی او تشخیص دهد که علت مشکل کجاست.
کسی که به کمخونی فقر آهن مبتلا باشد برای درمان باید به مصرف مکمل آهن بپردازد. ضمناً منابع غذایی غنی از آهن نیز سبزیجات برگسبز خصوصاً اسفناج، حبوبات خصوصاً لوبیا و عدس، کشمش و جگر گاو هستند.
برای درمان کمخونی ناشی از ویتامین نیز عمدتاً مکمل ویتامینهای ب۹ و ب ۱۲ تجویز میشود. منابع گوشتی از جمله گوشت گاو و گوسفند، جگر و همچنین لبنیات منابعی غنی از ویتامین ب ۱۲ هستند.
اما درمان کم خونی آپالاستیک جدیتر از سایر کمخونیهاست. برای درمان این عارضه عمدتاً از انتقال خون استفاده میشود. کسانی که مغز استخوانشان با مشکل مواجه است نیز باید تحت عمل پیوند مغز استخوان قرار گیرند. درمان تالاسمی نیز از طریق پیوند خون و سلولهای بنیادی مغز استخوان، برداشتن طحال و مصرف اسیدفولیک و برخی داروها انجام میشود.
خلاصه مطلب کم خونی
- کمخونی بهمعنای کمبود سلولهای خونی است.
- مهمترین علامت این عارضه خستگی و ضعف است، اما در کل علائم این بیماری به علت آن بستگی دارند.
- این بیماری علل مختلفی دارد و برحسب علت، به انواع متعددی تقسیم میشود: از کمخونی فقر آهن تا تالاسمی.
- درمان کمخونی بستگی به علت دارد؛ از بهبود رژیم غذایی و مصرف مکملهای آهن و ویتامین ب۱۲ تا تزریق خون و پیوند مغز استخوان.
منابع: healthline | mayoclinic
ممنون از مطالب خوبتون منم یه مدت طولانی هست ک کم خونی شدید داشتم و عوارضش خسیلی بد بود رنگ پریدگی همش مدام خواب بودم داروهای شیمایی هم استفاده کردم ولی باهام سازگار نود سعی کردم با یه سری مواد غذایی جبران کنم و خوب خیلی هم تاثیر داشت البته بجای داروهای شیمیایی از گرده گل زنبور عسل و پودرژل رویال هم استفاده کردم و عجیب بعد دوماه ازمایش مشکل کم خونی نداشتم