کلستازیس را می‌توان یکی از بیماری‌های کبدی دانست، هر چند که خود نیز می‌تواند سایر بیماری‌های کبدی را در پی داشته باشد. بیماری کلستازیس به وضعیتی گفته می‌شود که اختلالی در جریان صفرا ایجاد می‌شود: یعنی جریا صفرا از کبد یا کم شده و یا کلاً مسدود می‌گردد. صفرا مایعی است که از کبد ترشح می‌شود و در تجزیه‌ی چربی‌ها و در کل هضم غذا نقش دارد. در ادامه در مورد علل کلستازیس، علائم و درمان آن صحبت خواهیم کرد. ضمناً بحثی در مورد یکی از انواع رایج بیماری کلستازیس یعنی کلستازیس بارداری نیز خواهیم داشت.
انواع کلستازیس
کلستازیس دو نوع است: کلستازیس داخل کبدی و کلستازیس خارج کبدی. کلستازیس داخل کبدی از خود کبد سرچشمه می‌گیرد. عمده‌ی علل آن عبارت اند از:
- بیماری‌های مختلف
- عفونت
- اختلالات ژنتیکی
- اثرات هورمونی روی جریان صفرا
- مصرف مواد مخدر
ضمناً حاملگی نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری کلستازیس داخل کبدی را افزایش دهد. در ادامه‌ی این نوشتار در باب کلستازیس حاملگی نیز صحبت خواهیم کرد.
اما کلستازیس خارج کبدی ناشی از ایجاد یک مانع در مسیر صفرا است. این مانع می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- سنگ صفرا
- کیست
- تومور
کلستازیس چه نشانه‌هایی دارد؟
هر دو نوع کلستازیس علائم مشابهی دارند از جمله:
- زردی چشم و پوست
- ادرار تیره
- مدفوع روشن
- ناراحتی و درد شکمی
- حالت تهوع
- خستگی
- خارش بیش از اندازه
گفتنی است که گاه برخی از بزرگسالانی که به کلستازیس مزمن مبتلا هستند هیچ‌گونه علامتی در بدن‌شان قابل مشاهده نیست.
کلستازیس ناشی از چه علل و عواملی است؟
کلستازیس یا اختلال در جریان صفرا ناشی از علل و عوامل متعددی است. یکی از علل کلستازیس می‌تواند مصرف برخی داروها باشد. کبد نقشی مهم در متابولیسم داروها دارد اما گاه کار متابولیزه کردن بعضی از داروها برای کبد دشوار است و سمی‌شدن آن را در پی دارد. برخی از این داروها عبارت اند از:
- برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی‌سیلین و ماینوسیکلین
- استروئیدهای آنابولیک
- برخی از ضدالتهاب‌های غیر استروئیدی مانند پروفن
- مصرف داروهای ضد بارداری
- برخی داروهای ضد میکروب
افزون بر داروها، برخی از بیماری‌ها و وضعیت‌های پزشکی نیز می‌توانند در بروز بیماری کلستازیس نقش داشته باشند. از جمله‌ی این وضعیت‌ها می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
- عفونت‌های ویروسی مانند اچ‌آی‌وی و هپاتیت
- عفونت‌های باکتریایی
- برخی بیماری‌های خودایمنی مانند سیروز اولیه صفراوی
- اختلالات ژنتیکی
- برخی سرطان‌های خاص مانند سرطان کبد و سرطان لوزالمعده
کلستازیس بارداری چیست؟
کلستازیس بارداری یا به عبارت بهتر کلستازیس داخل کبدی بارداری یکی از بیماری‌هایی است که برخی از خانم‌های باردار را دربرمی‌گیرد. گفته می‌شود در ایالات متحده از هر ۱۰۰۰ زن باردار، ۱ الی ۲ نفر به کلستازیس بارداری مبتلا می‌شود. رایج‌ترین علامت کلستازیس بارداری خارش زیاد بدن است. علاوه بر خارش، علائم دیگری نیز هستند که خبر از کلستازیس بارداری می‌دهند از جمله:
- زردی
- مدفوع روشن و کمرنگ
- ادرار تیره
- خستگی
- درد شکمی
البته از روی این علائم نمی‌توان به طور قطعی حکم به وجود کلستازیس بارداری داد، بلکه برای تشخیص بیماری باید حتماً به پزشک مراجعه شود. ضمناً در صورتی که در دوران بارداری خارش دارید با پزشک مشورت کنید و به هیچ عنوان از داروهای بدون نسخه مانند آنتی‌هیستامین‌ها و یا برخی کرم‌های ضد خارش به طور خودسرانه استفاده نکنید. بسیاری از کرم‌ها نه تنها هیچ فایده‌ای برای از بین بردن خارش در دوران بارداری ندارند بلکه حتی می‌توانند برای نوزاد داخل رحم نیز مضر و خطرناک باشند.
علل کلستازیس بارداری
بیماری کلستازیس حاملگی ممکن است یک بیماری ارثی باشد. در صورتی که مادر یا خواهر شما در دوران بارداری این بیماری را تجربه کرده احتمال آن که شما نیز این بیماری را در دوران بارداری تجربه کنید زیاد است. ضمناً از هورمون‌های بارداری نیز به عنوان یکی از علل کلستازیس حاملگی نام می‌برند. این هورمون‌ها می‌توانند عملکرد کیسه صفرا را تغییر دهند.
گفتنی است که خطر ابتلا به کلستازیس بارداری در زنان بارداری که حامل دو قلو یا بالاتر هستند بیشتر است.
آیا کلستازیس بارداری خطرناک است؟
کلستازیس بارداری در همه‌ی موارد خطرناک نیست، ولی برخی موارد کلستازیس حاملگی هستند که می‌توانند خطرات زیر را در پی داشته باشند:
- سندرم دیسترس جنینی
- زایمان زودرس
همچنین در اکثر موارد، کلستازیس بارداری پس از زایمان از بین می‌رود اما با این حال می‌تواند خطر ابتلا به بعضی بیماری‌ها را در آینده افزایش دهد از جمله:
- سرطان کبد
- سرطان سیستم صفراوی
- بیماری‌های تیروئید
- دیابت
- بیماری کرون
تشخیص و درمان بیماری کلستازیس به چه صورت است؟
روش‌های مختلفی برای تشخیص بیماری کلستازیس وجود دارند. پزشک در ابتدا سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی از بیمار می‌پرسد و سپس ممکن است آزمایش آنزیمهای کبدی را تجویز کند. اگر نتیجه‌ی آزمایش غیرطبیعی باشد احتمالاً از سونوگرافی، MRI و حتی بیوپسی یا بافت برداری استفاده خواهد شد.
درمان کلستازیس نیز به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال اگر بیماری ناشی از مصرف یک داروی خاص باشد احتمالاً پزشک اقدام به تعویض دارو کند. اگر مثلاً ناشی از سنگ صفرا باشد احتمالاً از جراحی استفاده خواهد شد.
ضمناً، همان‌طور که در بالا نیز گفته شد، کلستازیس بارداری پس از زایمان از بین می‌رود.
سخن آخر
کلستازیس می‌تواند در هر سنی و برای هر جنسیتی رخ دهد. برای پیشگیری از آن بهترین روش این است که از مصرف خودسرانه و افراطیِ داروها خصوصاً استامینوفن و داروهای مسکن غیر استروئیدی مانند پروفن اجتناب شود. مصرف الکل نیز در بروز بیماری‌های کبدی نقش دارد.
خانم‌های باردار نیز نباید به طور خودسرانه برای رفع خارش ناشی از کلستازیس دارو مصرف کنند بلکه باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنند تا مجبور به تحمل عوارض کلستازیس نشوند.
منبع: Healthline
