هلیکوباکتر پیلوری یا هلیکوباکتری نام یک باکتری است که متأسفانه بیش از نیمی از افراد جهان را به خود آلوده کرده است. این باکتری در معدهی انسانها قرار میگیرد و عفونتهایی را سبب میشود. با وجودی که بسیاری از عفونتهای هلیکوباکتر پیلوری خطر زیادی ندارند، ولی گفته میشود که برخی از مشکلات معده از جمله زخم معده و حتی سرطان معده ناشی از این باکتری هستند. در ادامه در مورد این باکتری، علل حضور آن در معده، عوارض حضور آن در معده و موارد دیگر در ارتباط با آن صحبت خواهیم کرد.
هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
گفته شد که هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری است که در دستگاه گوارش زندگی میکند و عمدتاً معده را دربرمیگیرد. این باکتری سمج، تقریباً ۶۰ درصد افراد جهان را به خود آلوده کرده و متأسفانه این مقدار برای کشورهای در حال توسعه بیشتر است. واژهی “Helico” در نام این باکتری نشان از مارپیچ بودن این باکتری دارد و همین مارپیچ بودن است که به این باکتری امکان نفوذ در مخاط معده را میدهد، جایی که از سیستم ایمنی بدن در امان میماند.
متأسفانه هلیکوباکتری توانایی زندگی در محیط خشن و اسیدی معده را دارد. این باکتری میتواند محیط اطراف خود را تغییر دهد و کاری کند که میزان اسید اطراف کم شود و در نتیجه آسیبی به آن وارد نیاید.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری ناشی از چیست؟
دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی موجب گسترش عفونت هلیکوباکتری میشود، اما گفته میشود که این باکتری از راه دهان فرد بیمار به دیگران سرایت میکند. ضمناً این باکتری میتواند از طریق مدفوع نیز منتقل شود. این ماجرا زمانی اتفاق میافتد که فردی عمل دفع را انجام دهد و دستان خود را نشوید.
در باب نحوهی آسیبرسانی این باکتری به معده نیز گفته میشود که نفوذ هلیکو باکتر پیلوری به مخاط معده همراه است با تولید مادهای که موجب خنثیسازی اسید معده میشود. این خنثیشدن اسید معده، آسیبپذیری مخاط معده در برابر اسیدهای سخت را افزایش داده و در نتیجه راه برای بروز زخم در معده و دوازدهه (ابتدای روده کوچک) باز میشود.
علائم هلیکوباکتری چه مواردی هستند؟
در بالا گفته شد که نزدیک به ۶۰ درصد مردم جهان آلودهی این باکتری هستند. اما جالب است بدانید که بخشی از این افراد اصلاً خبر ندارند که این باکتری را در معدهی خود دارند. یعنی ممکن است هر یک از من و شما نیز مبتلا به این باکتری باشیم و خود ندانیم. علت این امر این است که هلیکوباکتری یا هلیکوباکتر پیلوری در برخی موارد هیچ نشانهای از خود به جای نمیگذارد. اما در مواردی که علائمی از وجود این باکتری قابل دیدن هستند، ممکن است شرایط زیر رخ دهند:
- درد معده (خصوصاً پس از چند ساعت غذا نخوردن)
- احساس نفخ
- آروغزدن
- حالت تهوع
- سوزش سر دل
- بی اشتهایی
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
هر یک از این علائم میتوانند نشانهای از حضور هلیکوباکتر پیلوری در معده باشند، اما بهترین کار برای اطمینان و تشخیص این باکتری مراجعه به پزشک است. در صورتی که یکی از علائم زیر را مشاهده کردید باید خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در مدفوع
- مشکلات بلع غذا
- کم خونی
چه کسانی در معرض خطر عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند؟
در وهلهی نخست، این کودکان هستند که در معرض خطر بیشتری برای آلودهشدن به این باکتری اند و این امر عمدتاً به سبب آن است که کودکان ناخواسته در بسیاری موارد ممکن است بهداشت را رعایت نکنند. اما در کل با توجه به آن که خطر درگیری با عفونت هلیکوباکتری به شرایطی مانند محیط زندگی و البته شیوهی زندگی بستگی دارد، میتوان گفت افراد زیر بیش از سایر افراد ممکن است به این باکتری دچار شوند:
- کسانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند
- افرادی که در خانههای پر جمعیت زندگی میکنند
- افرادی که دسترسی به آب گرم ندارند
- برخی افراد در کشور مکزیک و در کل آمریکای مرکزی
تشخیص هلیکوباکتر پیلوری چگونه انجام میشود؟
در ابتدا پزشک یک سری سوال در ارتباط با سابقهی ابتلا به بیماریها، خصوصاً بیماریهای معده، میپرسد. سپس نوبت به آن است که پزشک نوع داروهایی که مصرف میکنید را مورد بررسی قرار دهد و خصوصاً توجه داشته باشد که آیا از ضد التهابهای غیر استروئیدی از جمله پروفن مصرف میکنید یا خیر. سپس پزشک از آزمایش فیزیکی معده استفاده میکند و درصدد بررسی صدای معده برمیآید.
پس از این ممکن است پزشک برای تشخیص هلیکوباکتری آزمایشهای زیر را تجویز کند:
- آزمایش خون:آزمایش خون یکی از راههای تشخیص هلیکوباکتری است. از طریق آزمایش خون، پزشک به بررسی آنتیبادیهای علیه این باکتری میپردازد. در ضمن آزمایش خون تنها زمانی میتواند برای تشخیص مفید باشد که بیمار هیچ زمان تحت درمان برای رفع عفونت هلیکوباکتر پیلوری قرار نگرفته باشد.
- آزمایش مدفوع: این آزمایش نیز روشی مناسب برای تشخیص وجود باکتریِ هلیکو است. پیش از انجام این آزمایش لازم است داروهایی مانند آنتی بیوتیکها و یا مهارکنندههای پرتون پمپ مصرفشان قطع شود.
- آزمایش تنفس: در طی این آزمایش، فرد باید یک کپسول حاوی اوره را ببلعد. اگر هلیکوباکتری در بدن فرد وجود داشته باشد روی این کپسول اوره تأثیر گذاشته و در نتیجه فرد کربن دی اکسید آزاد میکند که این کربن دی اکسید با استفاده از دستگاهی خاص قابل تشخیص خواهد بود.
- اندوسکوپی: در طی این آزمایش، یک لولهی نازک و بلند به همراه دوربین از طریق دهان وارد معده و دوازدهه میشود و پزشک از طریق تصاویر وجود باکتری را مورد بررسی قرار میدهد.
عوارض هلیکوباکتر پیلوری چه مواردی هستند؟
متأسفانه در برخی موارد این باکتری ممکن است منجر به زخم معده شود. حتی بسیاری اعتقاد دارند که یکی از عوامل اصلی بروز سرطان معده همین باکتری است. البته درست است که بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند که این باکتری از عوامل اصلی سرطان معده است اما با این حال بسیاری از کسانی که به این باکتری مبتلا هستند این سرطان را تجربه نمیکنند.
درمان هلیکوباکتری چگونه است؟
بهتر است هلیکوباکتر پیلوری از بین برود تا عوارض آن نیز ایجاد نشوند. همچنین از بین بردن هلیکوباکتری در کسانی که به شدت علائم وجود آن را تجربه میکنند ضروری است.
برای این کار، پزشک از دو نوع آنتی بیوتیک و یک داروی دیگر برای کاهش اسید معده استفاده میکند. برخی از گزینههای دارویی برای درمان سهگانه عبارت اند از:
- مهارکنندههای پروتون پمپ مانند لانزوپرازول، اسومپرازول، پانوترازول یا رابپرازول
- مترونیدازول
- آموکسیسیلین
در ضمن در حال حاضر شواهدی قوی وجود ندارند که نشان از ارتباط تغذیه و این باکتری داشته باشند، اما با این حال مصرف غذاهای تند، الکل، نوشابههای گازدار و سیگار ممکن است در بدتر شدن علائم این باکتری نقش داشته باشند.
سخن آخر
هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری است که در بدن است که نزدیک به ۶۰ الی ۷۰ درصد انسانها را دربرگرفته است. این باکتری در بسیاری موارد خطر خاصی ایجاد نمیکند، اما زخم معده و سرطان معده از جمله عوارض آن در موارد نادر هستند. در صورتی که باکتری موجب بروز علائمی مانند سوزش سر دل، زخم معده و موارد این قبیل شود نیاز به درمان آن است. درمان نیز معمولاً با استفاده از آنتیبیوتیکها و ضداسیدها انجام میشود.
منبع: healthline
