بیماری ام اس یا اسکلروز چندگانه (Multiple sclerosis) یک بیماری پیشرونده و خودایمنی است که در طی آن به سبب آسیب به پوشش محافظتی سلولهای عصبی، عملکرد مغز و نخاع کاهش مییابد. این بیماری سیستم عصبی بدن را دربرمیگیرد و به همین سبب عمدهی علائم آن مربوط به سیستم عصبی هستند. در این نوشتار بر روی علائم بیماری ام اس متمرکز هستیم. این علائم را میتوان با عنوان علائم اولیه بیماری ام اس معرفی کرد. بنابراین این علائم میباید حتماً جدی انگاشته شوند و در صورت بروز آنها برای تشخیص قطعی بیماری به پزشک مراجعه شود.
علائم اولیه بیماری ام اس
۱- مشکلات بینایی
مشکلات بینایی از جمله شایعترین علائم بیماری ام اس هستند. در اثر این بیماری، التهاب بر عصب بینایی تأثیر میگذارد و دید مرکزی را مختل میکند. احساس درد، زمانی که فرد به بالا یا پایین نگاه میکند نیز ممکن است با این وضعیت همراه باشد.
۲- مورمور و بیحسی
بیماری ام اس اعصاب مغز و نخاع، یعنی مرکز اصلی ارسال پیام در بدن، را درگیر میکند. این به معنای آن است که این عضو از بدن ممکن است سیگنالهای متناقضی به بدن ارسال کند و یا حتی اصلاً سیگنالی ارسال نکند و موجب بیحسی شود.
احساس مورمور شدن و یا بی حسی یکی از شایعترین علائم ام اس است. صورت، دستها، پاها و انگشتان از جمله اعضایی هستند که بیش از سایر اعضا درگیر میشوند.
۳- درد و اسپاسم
درد مزمن و اسپاسمهای عضلانی غیر ارادی را نیز میتوان از جمله نشانههای ام اس دانست. جامعهی ملی ام اس آمریکا طی یک مطالعه دریافت که نزدیک به نیمی از افراد مبتلا به ام اس، دردهای مزمن را تجربه میکنند.
سفتی عضلانی یا اسپاسم نیز رایج است. این اسپاسم عمدتاً در میان عضلات پا دیده میشود. درد پشت نیز از جمله مواردی است که در میان مبتلایان به ام اس به وفور مشاهده میشود.
۴- خستگی و ضعف
خستگی و ضعف در بسیاری موارد در زمرهی اولیهترین علائم بیماری ام اس قرار دارند. خستگی مزمن زمانی اتفاق میافتد که اعصاب در ستون فقرات با مشکل مواجه میشوند. ضمناً ضعف نیز عمدتاً خود را در پاها نشان میدهد.
۵- مشکلات تعادل و سرگیجه
مشکلات تعادل و سرگیجه میتوانند موجب شوند که فرد مبتلا به ام اس به تدریج پویایی کمتری داشته باشد. احساس عدم تعادل، سرگیجه و سبکی سر، خصوصاً به هنگامی که فرد ایستاده است، از علائم اولیهی بیماری ام اس به شمار میروند.
۶- اختلال در میل جنسی
تحریک جنسی در افرادی که به ام اس مبتلا هستند ممکن است با دشواری همراه باشد، زیرا تحریک جنسی از سیستم عصبی مرکزی آغاز میشود و این درست جایی است که ام اس به آن حمله میکند.
۷- مشکلات ادراکی
حدود نیمی از افراد مبتلا به ام اس مشکلات ادراکی را تجربه میکنند از جمله:
- مشکل در حافظه
- کوتاهشدن بازه زمانی توجه (attention span)
- مشکلات زبان
افسردگی و سایر مشکلات عاطفی نیز رایج هستند.
۸- تغییرات در سلامت عاطفی
افسردگی ماژور در بسیاری از افراد مبتلا به ام اس دیده میشود. همچنین فشارهای این بیماری بر روی فرد، ممکن است اثرات pseudobulbar را به دنبال داشته باشد که شامل گریهها و خندههای غیر قابل کنترل است.
۹- سایر علائم
سایر علائم اولیه بیماری ام اس عبارت اند از:
- مشکلات بلعیدن
- از دست دادن شنوایی
- لکنت زبان
- مشکلات تنفی
البته همهی افراد مبتلا به بیماری ام اس علائم مشابهی تجربه نمیکنند.
علت بیماری ام اس
دقیقاً مشخص نیست که چرا سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظتی سلولهای عصبی حمله میکند. برخی برآن اند که ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است دخیل باشند، اما در کل از موارد زیر به عنوان عوامل خطر این بیماری- یعنی مواردی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند- یاد میشود:
- زن بودن: زنان حدوداً دو برابر مردان به این بیماری دچار میشوند.
- سن: ام اس ممکن است در هر سنی اتفاق افتد، اما عمدتاً در افراد بین ۱۵ تا ۶۰ سال بروز مییابد.
- سابقه خانوادگی: کسانی که یکی از افراد نزدیکشان به این بیماری مبتلا شده، بیشتر در معرض بیماری هستند.
- نژاد: سفیدپوستان اروپای شمالی بیشتر در معرض این بیماری هستند.
- برخی بیماریهای خودایمنی: کسانی که به بیماریهای خودایمنی از جمله بیماریهای تیروئید، دیابت نوع یک و یا بیماری التهابی روده مبتلا هستند بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- سیگار کشیدن
تشخیص بیماری ام اس
هیچ تست مشخص و ویژهای برای تشخیص ام اس وجود ندارد. عمدتاً از آنجایی که علائم این بیماری مشابه بسیاری وضعیتهای دیگر هستند، از آزمایشهای گوناگون استفاده میشود تا بلکه از طریق تشخیص افتراقی بتوانند این بیماری را تشخیص دهند.
پزشک ممکن است برای تشخیص، ابتدا به بررسی وضعیت فیزیکی بیمار پرداخته و سپس پرسشهایی از وضعیت بدنی او و تاریخچهی پزشکی او بپرسد. پس از این آزمایشهای زیر ممکن است در دستور کار قرار گیرند:
- MRI ام اس
- MRI مغز
- آزمایش خون
- پونکسیون کمری (نمونهبرداری از سی.اس.اف یا مایع مغزی-نخاعی)
- سری آزمایشهای چشم
آیا بیماری ام اس ارثی است؟
شواهدی قطعی برای ارثی بودن این بیماری وجود ندارد اما بر طبق گفتهی انجمن ملی ام اس در آمریکا اگر یکی از افراد نزدیک خانواده به این بیماری مبتلا شده باشد خطر ابتلا به این بیماری برای فرد بیشتر خواهد بود. به عنوان مثال، در شرایط عادی هر انسانی ممکن است ۰٫۱ درصد در معرض خطر ابتلا به بیماری ام اس باشد، اما اگر فردی در خانوادهاش سابقه بیماری ام اس وجود داشته باشد خطر ابتلای او به این بیماری به ۲٫۵ الی ۵ درصد افزایش خواهد یافت.
در کل ژنتیک عامل خطر است، ولی تنها علت این بیماری نیست.
سخن آخر
در این نوشتار به معرفی علائم بیماری ام اس پرداختیم. اما این علائم به طور قطع نشان از این بیماری ندارند بلکه میتوانند نشاندهندهی بیماریهای دیگر نیز باشند. تنها پزشک است که با انجام آزمایشهای مختلف میتواند به تشخیص این بیماری بپردازد، بنابراین صرفاً از روی علائم به هیچ عنوان نمیتوان حکم به وجود این بیماری داد. این علائم فقط هشداردهنده هستند و جدیگرفتنشان به معنای مراجعهی فوری به پزشک است.
منابع: healthline | mayoclinic
