بیماری دوقطبی یا اختلال دوقطبی یک بیماری مغزی است که موجب تغییراتی در خلق‌وخو، انرژی، انگیزه و توانایی انجام کارهای روزمره می‌شود. بسیاری از شخصیت‌های مشهور، چه در دنیای هنر و چه در دنیای سیاست، به این بیماری مبتلا بوده و هستند. در ادامه در مورد بیماری دوقطبی بحث خواهیم کرد و نگاهی خواهیم داشت به علل، علائم و روش‌های درمان این بیماری.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی نوعی بیماری مغزی است که در طی آن ممکن است فرد مبتلا در یک دوران، شیدایی یا مانیک را تجربه کند و در دورانی دیگر افسردگی را. بسته به زمان طول‌کشیدن مانیک و افسردگی، بیماری دوقطبی به چند نوع تقسیم می‌شود:
- بیماری دوقطبی نوع یک: فرد مبتلا به این نوع بیماری از اختلال دوقطبی، دوران مانیک یا مانیای طولانی و شدیدی را تجربه می‌کند، به‌گونه‌ای که گاه باید او را جهت کنترل علائم مانیک بستری کرد. معمولاً این فرد ۷ روز درگیر علائم مانیک است و سپس دوران افسردگی را تحمل می‌کند، احتمالاً به مدت دو هفته.
- بیماری دوقطبی نوع دو: افراد مبتلا به این بیماری، دوران مانیک ضعیف‌تری را نسبت به نوع یک تجربه می‌کنند. این دوران ضعیف‌ترِ مانیک یا مانیا را «هیپومانیک» یا دوران نیمه‌شیدایی می‌نامند.
- اختلال خلق ادواری: این نوع اختلال درواقع یک دوره‌ی طولانی هیپومانیک و یک دوره‌ی طولانی افسردگی است.
البته انواع دیگری از دوقطبی نیز وجود دارند که علائم‌شان تطابقی با علائم انواع نام‌برده ندارند.
علائم اصلی اختلال دوقطبی چه مواردی هستند؟
گفته شد که افراد مبتلا به دوقطبی به طور معمول دوره‌های شیدایی و افسردگی را پشت‌سر می‌گذارند. در این دوره‌ها، هر یک از این افراد علائم زیر را تجربه می‌کنند:
گاهی فرد مبتلا به دوقطبی در یک دوران مشخص نیست بلکه ترکیبی از علائم دوران مانیک یا شیدایی و دوران افسردگی را تجربه می‌کند. مثلاً در عین آن که بسیار غمگین است و امیدی به چیزی ندارد، انرژی بسیاری دارد. در ضمن زمانی که حتی نوسانات خلقی پایین است، باز هم ممکن است علائم اختلال دوقطبی حاضر باشند. در این دوران احتمالاً فرد در دوران هیپومانیک یا نیمه‌شیدایی قرار دارد. او ممکن است احساس کند که در دوران مثبتی قرار دارد و همه‌چیز مناسب است، اما اطرافیان‌اش می‌توانند تغییرات خلقی او را تشخیص دهند.
علت اختلال دوقطبی چیست؟
دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی موجب بروز بیماری دوقطبی می‌شود، اما یک سری موارد هستند که احتمالاً علت این مشکل باشند از جمله:
- تغییرات مغزی: فرد مبتلا به دوقطبی، در طول زندگی تغییرات در مغز خود تجربه می‌کند. اما این که این تغییرات ناشی از چه چیزی هستند دقیقاً معلوم نیست. تا حدی دریافته شده که وضعیت مغزی افراد مبتلا به این بیماری متفاوت از وضعیت مغزی افراد سالم است.
- ژنتیک: دوقطبی در میان کسانی که یکی از فامیل‌های درجه‌یک‌شان از جمله خواهر و مادر و پدر و برادر به این بیماری دچار هستند بیشتر است. محققان در حال تلاش برای یافتن ژن‌هایی هستند که موجب این بیماری می‌شوند.
درمان بیماری دوقطبی به چه صورت است؟
بیماری دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است و در بهترین حالت می‌توان علائم آن را کنترل نمود. درمان باید طولانی‌مدت باشد تا رفته‌رفته علائم بیماری نیز کنترل شوند. هم از راه دارویی و هم از راه روان‌درمانی برای درمان بیماری دوقطبی اقدام می‌شود، اما نظر بر این است که ترکیبی از این دو بهترین درمان برای این بیماری است.
درمان دارویی
از داروهای مختلفی برای درمان دوقطبی استفاده می‌شود. این داروها به طور کلی جزو سه دسته‌ی زیر هستند:
- تثبیت‌کننده‌ی خلق
- ضد روانپریشی
- ضد افسردگی
روان‌درمانی
روان‌درمانی نیز گزینه‌ای مهم برای درمان بیماران مبتلا به دوقطبی است. این درمان شامل درمان رفتاری شناختی، آموزش روانی، شوک‌درمانی و … می‌شود. منظور از درمان رفتاری شناختی نوعی گفتگو میان بیمار و روان‌درمان‌گر است، گفتگویی در ارتباط با هرآن‌چه که می‌تواند به بیمار برای بهبود حال‌اش کمک کند. آموزش روانی نیز برای افزایش آگاهی بیمار در ارتباط با بیماری‌اش انجام می‌شود.
تغییر سبک زندگی
موردی دیگر که می‌تواند به بیماری برای کاهش علائم دوقطبی کمک کند تغییر سبک زندگی است. منظور از تغییر سبک زندگی، بهتر کردن وضعیت زندگی است. کسانی که به بیماری دوقطبی دچار هستند باید:
- مصرف سیگار و الکل را متوقف کنند.
- خواب منظمی داشته باشند.
- با افراد سالم و کسانی که نگرش مثبت به زندگی دارند رابطه داشته باشند.
- داروها را به طور منظم مصرف کنند و از ترک ناگهانی آن‌ها اجتناب ورزند.
- خود را در وضعیت‌های استرس‌زا قرار ندهند.
نحوه‌ی برخورد با بیماران دوقطبی
هم خود فرد مبتلا به دوقطبی و هم اطرافیان او باید در نحوه‌ی ارتباط‌شان دقت بسیاری داشته باشند. در وهله‌ی اول، فرد مبتلا به دوقطبی نباید بیماری خود را از خانواده‌اش، خصوصاً شریک زندگی‌اش، پنهان کند. پنهان‌کردن بیماری توسط فرد بیمار راه را برای درک او توسط اطرافیان‌اش می‌بندد.
اطرافیان بیمار نیز باید همواره در نظر داشته باشند که فرد بیمار با نوسانات خلقی درگیر است و بنابراین گاه ممکن است حالتی مثبت داشته باشد و گاه حالتی منفی. اطرافیان باید رفته‌رفته با این وضعیت سازگار شوند و کاری کنند که بیمار هیچ احساس تنهایی نکند. این وظیفه بیش از همه بر دوش شریک زندگی فرد مبتلا به دوقطبی است.
خلاصه مطلب اختلال دوقطبی
- بیماری دوقطبی یک بیماری مغزی است که خلق‌وخوی بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در میان بسیاری از افراد مشهور جهان وجود داشته است.
- اختلال دو قطبی عمدتاً دارای دو دوران شیدایی و افسردگی است و هر یک از این دو دوران علائم خاص خود را دارند.
- علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما ژنتیک و تغییرات مغزی احتمالاً در بروز آن نقش دارند.
- بهترین روش برای درمان این بیماری استفاده‌ی همزمان از درمان دارویی و روان‌درمانی است.
- از داروهای آنتی سایکوتیک، تثبیت‌کننده‌ی خلق و ضد افسردگی برای درمان دارویی این بیماری استفاده می‌شود.
- تغییر در سبک زندگی بیمار نیز می‌تواند در بهبود علائم او مفید باشد.
منابع: nimh | mayoclinic
