بیماری آدیسون چیست؟ علائم، علل و درمان بیماری آدیسون
بیماری آدیسون به وضعیتی گفته میشود که غدد فوق کلیوی به میزان کافی هورمون تولید نمیکنند. توضیح آن که غدد فوق کلیوی دو هورمون مهم به نامهای کورتیزول و آلدوسترون را تولید میکنند. اما گاه به دلایلی این غدد قادر به تولید این دو هورمون به میزان کافی نیستند. در چنین وضعیتی یک سری مشکلات برای بدن به وجود میآیند. این وضعیت را بیماری آدیسون مینامند. این بیماری در هر دو جنس رخ میدهد و میتواند هر انسانی در هر سنی را درگیر سازد. در ادامه در مورد هرآنچه که به این بیماری مربوط است صحبت خواهیم کرد.
بیماری آدیسون چه نشانههایی دارد؟
آدیسون از جمله بیماریهایی است که به آرامی رشد میکنند. این امر موجب میشوند که در برخی موارد افراد مبتلا به آن متوجه ابتلایشان به این بیماری نشوند. رفتهرفته با پیشرفت بیماری و گاهی در اثر یک شوک علائم بیماری آدیسون بروز میکنند. این علائم که میتوانند هشداری بر وجود این بیماری باشند عبارت اند از:
- خستگی شدید
- کاهش وزن و کاهش اشتها
- تیرهشدن پوست
- میل به مصرف نمک
- قند خون پایین
- علائم گوارشی از جمله تهوع، اسهال و استفراغ
- دردهای عضلانی
- دردهای شکمی
- افسردگی و سایر علائم رفتاری
- تحریکپذیری
باید حتماً در صورتی که این علائم در بدنتان وجود داشتند کاملاً جدیشان بگیرید و برای تشخیص بیماری آدیسون به پزشک مراجعه کنید. عدم مراجعه به پزشک راه را برای پیشرفت آدیسون باز میکند و در صورتی که آدیسون کاملاً پیشرفت کند و برای مدتی طولانی درمان نشود احتمالاً بحران آدیسونی رخ خواهد داد و متأسفانه بحران آدیسونی حتی خطر مرگ را نیز در پی دارد. بحران آدیسونی باید خیلی سریع مورد رسیدگی قرار گیرد. از جمله علائم آن میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
- احساس بیقراری، پریشانی، ترس و سایر تغییرات ذهنی
- مشکل در هوشیاری و آگاهی
- استفراغ شدید
- تب شدید
- درد شدید و ناگهانی در پاها، شکم و کمر
- ضعف شدید
بیشتر بدانید سرطان گلو چیست؟
علل بیماری آدیسون
به عنوان یک توضیح کوتاه باید گفته شود که غدد فوق کلیوی هورمونهایی ضروری را در بدن تولید میکنند. این غدد از دو بخش برخوردار اند: قشر [Cortex] و مغز [Medulla]. قسمت مغز هورمونهای آدرنالینمانند را تولید میکند و قسمت قشر هورمونهای کورتیکواستروئید را.
دو نوع بیماری آدیسون وجود دارد: یکی اولیه و دیگری ثانویه.
اختلال اولیه آدیسون
در برخی شرایط دستگاه ایمنی بدن یکی از اعضای بدن را به اشتباه مورد حمله قرار میدهد و بروز بیماری را سبب میشود. بیماریهایی که در اثر حملهی خودِ دستگاه ایمنی به بدن بروز میکنند را بیماریهای خودایمنی میگویند. علت اصلی نوع اولیه از این بیماری که موجب اختلال در کار قسمتهای قشر و مغز غدد فوق کلیوی میشود حملهی دستگاه ایمنی است. بنابراین نوع اولیه از بیماری آدیسون یک بیماری خودایمنی محسوب میشود.
البته به جز حملهی دستگاه ایمنی، برخی موارد دیگر نیز میتوانند موجب بروز اختلال آدیسون اولیه شوند از جمله:
- بیماری سل
- مصرف طولانی مدت گلوکوکوروتیکوئیدها از جمله پردنیزون
- عفونت غدد فوق کلیوی
- رسیدن سرطان سایر اعضای بدن به غدد فوق کلیوی
اختلال ثانویه آدیسون
اما اختلال ثانویه آدیسون از نوع خودایمنی نیست. توضیح آن که غدهی هیپوفیز هورمونی تولید میکند به نام آدرنوکورتیکوتروپیک یا ACTH. این هورمون، قسمت قشر غدد فوق کلیوی را برای تولید هورمونهای مخصوص خود تحریک میکند. حال اگر به هر دلیلی غدهی هیپوفیز این هورمون را تولید نکند، ترشح هورمون توسط غدد فوق کلیوی نیز با اختلال مواجه میشود و به این ترتیب نوع ثانویه از اختلال آدیسون بروز میکند.
ضمناً علت دیگری که برای نوع ثانویه وجود دارد عدم مصرف داروهای کورتیکواستروئید است. بیمارانی که پزشک برای آنها مصرف کورتیکواستروئیدها را تجویز کرده اگر به طور خودسرانه مصرف این داروها را کنار بگذارند موجب میشوند که مسیر برای بروز بیماری آدیسون از نوع ثانویه بسیار هموار شود.
تشخیص بیماری آدیسون
برای تشخیص این بیماری، پزشک در ابتدا سوالاتی در مورد علائم، سوابق پزشکی و نوع داروهای مصرفی میپرسد. سپس ممکن است یک یا چند مورد از آزمایشهای زیر را تجویز کند:
- آزمایش خون: پزشک از طریق خون بیمار میتواند به بررسی وضعیت پتاسیم موجود در خون، کورتیزول و آدرنوکورتیکوتروپیک بپردازد.
- آزمایش تحریک آدرنوکورتیکوتروپیک: در طی این آزمایش، سطح کورتیزول قبل و پس از تزریق آدرنوکورتیکوتروپیک مصنوعی اندازهگیری میشود.
- تست هیپوگلیسمی: این آزمایش برای کسانی انجام میشود که پزشک مشکوک به عدم کارکرد غده هیپوفیز در آنان است. در این آزمایش، سطح قند خون و کورتیزول بعد از تزریق انسولین اندازهگیری میشود.
- تصویربرداریهای پزشکی: گاهی در برخی موارد نیاز به MRI و سایر روشهای تصویربرداری برای بررسی غده هیپوفیز و اندازهی غدد فوق کلیوی است.
بیشتر بدانید سندرم داون؛ از علل و علائم تا تشخیص و درمان
درمان بیماری آدیسون
عمدهی روشهای درمانی این بیماری به دارو محدود میشوند. در برخی موارد نیاز است که بیمار داروهایی جهت تأمین کمبود هورمونهایی که توسط غدد فوق کلیوی تولید میشوند مصرف کند. از جملهی این داروها میتوان به داروهایی همچون هیدروکورتیزون، پردنیزون و متیل پردنیزولون اشاره داشت. در ضمن در برخی موارد ممکن است ترکیبی از داروهای گلوکوکورتیکوئید برای بیمار تجویز شود. این نکته نیز مهم است که بیمار از کارت و یا مچبند هشدار پزشکی برخوردار باشد تا در مواقع لزوم این کارت به کار او آید. افزون بر این موارد، ضروری است که بیمار استرس خود را کنترل کند. برای این کار یکی از بهترین کارها استفاده از یوگا است.
سخن آخر
بیماری آدیسون ناشی از عدم توفیق غدد فوق کلیوی در تولید هورمون است. این بیماری اگر به خوبی مورد درمان واقع نشود میتواند به بحران آدیسونی منجر شده و حتی مرگ را در پی داشته باشد. درمان این بیماری عمدتاً دارویی است و در صورت کنترل آن خطر خاصی بیمار را تهدید نمیکند.
منابع: clevelandclinic | mayoclinic