پروتئین یکی از مفیدترین و ضروری‌ترین مواد برای بدن است و درصورتی‌که به اندازه‌ی کافی جذب بدن نشود تبعاتی منفی برای بدن به همراه خواهد داشت. در کشورهای توسعه‌یافته کمبود پروتئین امری کم‌یاب است، اما در برخی کشورهای دیگر به سبب شرایط تغذیه‌ای امکان کمبود پروتئین وجود دارد. خبر خوب این است که درصورت عدم دریافت پروتئین به اندازه‌ی کافی، یک سری نشانه‌ها در بدن نمایان می‌شوند و به فرد هشدار می‌دهند که با کمبود پروتئین مبتلاست. در ادامه در مورد علائم کمبود پروتئین صحبت خواهیم کرد. با انجام آزمایش چکاب کامل می تواند از ابتلا به این بیماری ها جلوگیری کنید .
کمبود پروتئین چیست؟
منظور از کمبود پروتئین این است که میزان پروتئینی که به بدن وارد می‌شود قادر به تأمین مقدار نیاز به پروتئین نیست. گفته می‌شود در حال حاضر حدود یک میلیارد انسان در سطح جهان به کمبود پروتئین دچار هستند. حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز آنانی که از رژیم غذایی وگان تبعیت می‌کنند ممکن است به‌سبب عدم توازن در رژیم غذایی‌شان به کمبود پروتئین دچار شوند.
گفتنی است که شدیدترین نوع کمبود پروتئین را با عنوان «کواشیرکور» می‌شناسند، بیماری‌ای که در کشورهای آفریقایی و قحطی‌زده و در میان کودکان‌شان به وفور یافت می‌شود.
در کل، همان‌طور که در بالا نیز گفته شد، عدم دریافت پروتئین کافی نشانه‌های را در پی دارد، نشانه‌هایی که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
علائم کمبود پروتئین
۱- ورم
انسانی با یک بدن ورم‌کرده و پف‌دار، خصوصاً اگر کودک باشد، انسانی ست که به کواشیرکور یا همان کمبود شدید پروتئین مبتلا است. ورم را می‌توان یکی از اصلی‌ترین علائم کمبود پروتئین معرفی کرد. طبق نظر متخصصین، این امر ناشی از کمبود آلبومین سرم انسانی است؛ پروتئینی که مقدار فراوانی از آن معمولاً در قسمت مایع خون یا پلاسمای خون وجود دارد. از جمله اصلی‌ترین وظایف آن یکی این است که فشار انکوتیک را حفظ کند، فشاری که موجب کشیده‌شدن مایعات بدن به گردش خون می‌شود. بنابراین آلبومین مانع از آن می‌شود که مایعات بدن روی هم انباشته شوند و در نتیجه کمبود این پروتئین همراه است با تجمع سیالات در بافت‌ها و ورم بدن.
در همین راستا، احتمال آن که مایعات در حفره‌ی شکم جمع شوند زیاد است و بنابراین یک شکم بادکرده نیز می‌تواند نشانه‌ای از کواشیرکور باشد. به خاطر داشته باشید که ورم علامتی از کواشیرکور است و نه کمبود پروتئین معمولی. درواقع در کشورهایی که با قحطی مواجه نیستند و میان انسان‌هایی که وضعیت غذایی‌شان فاجعه نیست، حتی اگر کمبودِ پروتیین نیز وجود داشته باشد، ورم و جمع شدن آب در بافت‌ها وجود ندارد.
۲- کبد چرب
کبد چرب نیز علامتی دیگر از کواشیرکور است. این که چرا در میان افراد مبتلا به کمبود شدید پروتئین کبد چرب یافت می‌شود دقیقاً مشخص نیست اما برخی برآن اند که نقص در سنتز پروتئین‌های انتقال‌دهنده‌ی چربی، به نام لیپوپروتئین‌ها، می‌تواند عامل این امر باشد.
کبد چرب در میان افراد چاق و همچنین در میان کسانی که مصرف الکل زیادی دارند نیز یافت می‌شود. برای مطالعه‌ی بیشتر در باب کبد چرب می‌توانید از این لینک استفاده کنید: کبد چرب
۳- مشکلات پوست، مو و ناخن
پروتئین نقشی اساسی در ساختار پوست، مو و ناخن دارد و طبیعی است که یکی از علائم کمبود پروتئین وجود مشکلات مربوط به پوست و مو و ناخن باشد. ریزش مو، کم‌پشت شدن موها، لکه‌های قرمز روی پوست و سایر مشکلات مربوط به پوست و مو و ناخن می‌توانند علامتی از عدم کافی‌بودن پروتئین در بدن باشند.
۴- کاهش حجم عضلات
عضلات بزرگ‌ترین انبار پروتئین در بدن هستند. اما زمانی که بدن با کمبود این عنصر ضروری مواجه می‌شود مجبور است که از پروتئین موجود در عضلات استفاده کند و بنابراین حجم عضلات در اثر این از دست رفتن پروتئین کاهش می‌یابد.
۵- خطر زیاد شکستگی استخوان
عدم دریافت پروتئین کافی همراه است با تضعیف استخوان‌ها و در نتیجه در افرادی که پروتئین کافی ندارند خطر شکستگی استخوان بسیار زیاد است. در همین راستا یک مطالعه بر روی زنان یائسه نشان از آن داشت که افزایش مصرف پروتئین به طور مستقیم با کاهش خطر شکستگی استخوان ران در ارتباط است. بیش‌ترین میزان مصرف پروتئین همراه بود با ۶۹ درصد کاهش خطر شکستگی استخوان. (منبع)
۶- اختلالات رشد در کودکان
افزون بر افزایش حجم عضلات و همچنین افزایش استحکام استخوان‌ها، یکی دیگر از وظایف و نقش‌های اساسی پروتئین در بدن کمک به رشد بدن است. بنابراین درصورتی‌که پروتئین به میزان کافی به بدن نرسد روند رشد، خصوصاً در کودکان که بدن‌شان آماده‌ی رشد است، با اختلالاتی مواجه خواهد شد. بنابراین رشد ناقص و در کل اختلالات رشدی در کودکان یکی دیگر از علائم کمبود پروتئین است. متأسفانه طبق آمار سال ۲۰۱۳، در آن سال ۱۶۱ میلیون کودک در سطح جهان از رشد ناقص رنج می‌برده‌اند. (منبع)
۷- عفونت شدید
کمبود پروتئین موجب بروز عوارضی منفی روی سیستم ایمنی شده و درنتیجه احتمال بروز عفونت‌های شدید افزایش خواهد یافت. یک مطالعه روی موش‌ها نشان از آن داشت که پیروی از یک رژیم غذایی حاوی ۲ درصد پروتئین، در مقایسه با پیروی از یک رژیم غذایی حاوی ۱۸ درصد پروتئین، به طور مستقیم مرتبط است با بروز عفونت‌های شدید. (منبع)
بنابراین عفونت‌های با شدت بالا را نیز می‌توان یکی از علائم کمبود پروتئین لحاظ کرد.
۸- افزایش اشتها و کالری ورودی به بدن
اگرچه در کواشیرکور به عنوان کمبود شدید پروتئین شاهد بی‌اشتهایی هستیم، اما در موارد معتدل کمبود پروتئین اشتها نه‌تنها کم نمی‌شود بلکه افزایش نیز می‌یابد. بدن در شرایطی که با نبود پروتئین کافی مواجه است سعی می‌کند از راه‌های مختلف این کمبود را جبران کند. یکی از این راه‌ها این است که اشتها افزایش یابد تا از طریق مصرف غذا بتواند پروتئین مورد نیاز خود را جذب کند. اما مشکل اینجاست که در جامعه‌ی مدرن برای رفع گرسنگی عمدتاً از غذاهای پرکالری مصرف می‌شود و با افزایش کالری دریافتی، وزن نیز افزایش می‌یابد.
این یکی از بهترین توجیهات برای نظریه‌ای است که بر طبق آن افزایش مصرف پروتئین با کاهش وزن مرتبط است. البته در کل مطالعات زیادی این قضیه، یعنی ارتباط کمبود پروتیین با افزایش اشتها و وزن، را تأیید نمی‌کنند ولی به طور کلی می‌توان این مورد را نیز یکی از علائم کمبود پروتئین معرفی کرد.
بدن به چه مقدار پروتئین نیاز دارد؟
حال که نگاهی به علائم کمبود پروتئین داشتیم، نوبت به آن رسیده که ببینیم اصلاً بدن به چه مقدار پروتئین نیاز دارد؟ چقدر پروتئین در طی روز کافی است تا بدن به کمبود پروتئین دچار نشود؟
پاسخ این است که یک رقم ثابت را نمی‌توان برای همه ذکر کرد چراکه میزان پروتئین مورد نیاز برای بدن به عوامل مختلفی از جمله وزن، سن، میزان فعالیت، حجم عضلات و … بستگی دارد. اما در کل در میان این عوامل، وزن بدن مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین عامل است. بنابراین می‌توان ارقامی تقریبی برای میزان پروتئین مورد نیاز را با توجه به وزن بدن ارائه داد.
کارشناسان بر این باور هستند که به طور میانگین هر یک از انسان‌ها روزانه به ازای هر یک کیلوگرم از وزن‌شان به ۰٫۸ گرم پروتئین نیاز دارند. یعنی یک انسان بزرگسال بالغ با وزن ۷۵ کیلوگرم به طور تقریبی به ۶۶ گرم پروتئین در روز نیاز دارد. اما توصیه به ورزشکاران این است که به ازای هر یک کیلوگرم از وزن‌شان روزانه ۱٫۲ الی ۱٫۴ گرم پروتئین مصرف کنند.
سخن آخر
بسیاری از اعضای بدن به پروتئین نیاز دارند و بنابراین اگر پروتئین به میزان کافی به بدن نرسد علائم و عوارض گسترده‌ای در بدن قابل مشاهده خواهند بود. باید تا جای امکان از یک رژیم غذایی حاوی پروتئین کافی پیروی کرد و مانع از بروز عوارض کمبود پروتئین در بدن شد.
منبع: healthline
